Sağlıklı kentler bağlamında sağlıklı sokak kavramının irdelenmesi: Kastamonu Belediye Caddesi örneği

Abstract

Sağlık, rutin yaşamın sürdürülebilirliği açısından önemli bir yaşam kaynağıdır. İnsanların fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan sağlıklı olmasında kentlerin ve kentlerdeki kamusal mekânların kalitesi de oldukça önemlidir. Bu nedenle iyi bir yaşam kalitesi elde etmek için sağlıklı kent yaratmada sağlıklı mekânlar oluşturmanın büyük rolü vardır. Sağlıklı kentler insan sağlığını esas alan, yaşam kalitesini artıran, yeni mekanlar oluşturan, sosyal etkileşimi sağlayan, eşit, güvenli, sürdürülebilir, sağlıklı, yeşil bir kent oluşturan ve bu ortamı sağlayabilen kentlerdir. Bunun için her zaman sağlıklı kamusal mekanlara ihtiyaç vardır. Kamusal mekân olan sokaklar insanlar için sosyal etkileşimin ve iletişimin olduğu, günlük ihtiyaçlarını karşıladığı ve aktivitelere katıldığı yerlerdir. Ancak günümüzde sadece ulaşım için planlanan sokaklar insanlar için çekiciliğini kaybetmiştir. Artan araç trafiği, hava kirliliği, gürültü gibi sorunların fiziksel çevreyi bozması sonucu insan odaklı mekân olma özelliğinden uzaklaşan sokakların tekrar bu özelliğinin kazandırılması ve daha sağlıklı, başarılı, kaliteli, güvenli, aktif yerler olması amacıyla sağlıklı sokak yaklaşımı benimsenmiş ve irdelenmiştir. Sağlıklı sokaklar toplum sağlığını hedeflemek, insan dostu ortamlar yaratmak, sokakların fiziksel yapılarını iyileştirerek çevre sorunlarını azaltmak ve sosyal etkileşimi güçlendirerek eşitsizliklerin kalkmasına yardımcı olmayı hedeflemektedir. Sağlıklı sokaklar uygulaması sokakların nasıl görünmesi gerektiğinden ziyade kullanıcıların fiziksel ve zihinsel sağlığını iyileştiren uzun vadeli bir model oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışma bazı hipotezlerle desteklenmektedir. Bunlar: sokağın kalitesini ölçerken kamusal mekân kalite kriterleri ve sağlıklı sokak kriterlerinin birlikte kullanılmasıyla sokağın daha sağlıklı, kaliteli mekân olması, sokakların sadece araçlar için planlanmayıp, insan odaklı planlanan yerler haline getirilmesi çalışmayı desteklemektedir. Çalışmada Kastamonu kent merkezinde kentsel sit alanı sınırları içerisinde yer alan tarihi yapıların ve yapılarda gerçekleştirilen ticari faaliyetlerin ağırlık kazandığı bir aks olan Belediye Caddesi ele alınmıştır. Bu cadde kent içinde merkezi konumda yer alan ve yoğun kullanılan bir koridordur. Çalışma kapsamında belirlenen Belediye Caddesi’nde ilk olarak gözlem yoluyla sağlıklı sokak kriterlerine ilişkin tespitler fotoğraflanarak belgelenmiştir. Alandaki ses düzeyi ölçülerek gürültü olarak tanımlanıp tanımlanamayacağı belirlenerek kullanıcıların sağlıklarında olumsuz bir etki yapıp yapmayacağı belirlenmiştir. Alandaki yaya ve araç yoğunluğunu belirlemek amacıyla hafta içi ve hafta sonu olmak üzere sabah, öğle ve akşam saatlerinde sayımlar yapılarak yaya ve taşıt yoğunluğu ve bu yoğunluğun zamansal değişimi ortaya konulmuştur. Caddeyi aktif olarak kullanan bireylerle ve konuyla alakalı uzman kişilerle yapılacak anket çalışması yapılarak kullanıcılar için bu yerin anlamı ve toplanan puanlarla caddenin ne derece sağlıklı olup v olmadığına dair durum tespiti yapılmıştır. Toplanan veriler bilgisayar ortamına aktarılarak radar grafiği oluşturulmuş, verilerin yüzde değerleri, aritmetik ortalamaları ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Çalışma sonucu Belediye Caddesi’nin sağlıklı sokak haline getirilmesi için gerekli tasarım önerileri sunulmuştur.