İslâm felsefe geleneğinde kadın ve toplumdaki yeri

Abstract

Bu tezin amacı İslâm felsefe geleneğinde kadın konusunda yapılan değerlendirmeleri tespit etmek ve İslâm filozoflarının bakış açısıyla kadının toplumdaki yerini anlamaktır. Nitekim kadın toplumun temelini oluşturan ailenin en fedakâr üyesidir. Çeşitli medeniyetlerde ilk günahın sebebi olarak görülen ve pek çok haktan yoksun bırakılan kadın, zaman içinde sosyal değişim ve dönüşüm aşamalarından geçmiş olsa da kendisiyle bütünleşen bazı görevlerden kurtulamamıştır. Antik felsefede Platon kadını ontolojik bakımından erkeğe göre daha aşağıda konumlandırırken; diğer yandan ideal devletinde kadını ev içi alanda hapsetmek ve görünmez kılmak yerine erkeğe görece daha eşit bir yere konumlandırmayı amaçlamaktadır. İslâm öncesi ataerkil bir toplum yapısının hâkim olduğu Cahiliye toplumunda kadın ikinci sınıf bir konuma sahip olmuştur. Bu toplumda aile ve kabile için bir yük olarak görülen kız çocuklarının diri diri gömüldüğü bilinmektedir. Bu açıdan denilebilir ki, Cahiliye toplumunda kadınlar pek çok hak ve hukuktan yoksun bırakılmışlardır. İslâm’ın yayılışıyla birlikte Kur’an’da yer alan emir ve yasaklardan, kadın ve erkek eşit derecede sorumlu tutulmuşlardır. Tarih boyunca kadının hakları ve sosyal konumuna ilişkin yapılan tartışma ve değerlendirmeler, İslâm felsefe geleneğinde de sürdürülmüştür. Bu sebeple eserlerinde kadınla ilgili fikirlerini paylaşan Kindî, Ebu Bekir Râzî, Fârâbî, İbn Miskeveyh, Yusuf Has Hacib, İbn Sînâ, Gazâlî, İbn Rüşd, Tûsî, Îcî, Mevlânâ, Taşköprizâde, Kınalızâde, Erzurumlu İbrahim Hakkı ve İkbal gibi düşünürlere yer vereceğiz. .İslâm filozoflarının eserlerinde kadın konusuna dair ayrı bir başlık yoktur. Esas itibarıyla bu konu insan felsefesi ve özelde pratik felsefenin aile yönetimi kısmında ele alınmıştır. Ev yönetiminde kadının ahlâkı, eğitimi, görev ve sorumlulukları bu bölümde ele alınmaktadır. Çalışmada bu minval üzere kadın konusu ele alınacaktır.