Argümantasyon tabanlı mesleki gelişim programının fen bilimleri öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmedeki rolü

Abstract

Eleştirel düşünme; 21. yüzyıl becerileri kapsamında ifade edilen ve bireylere kazandırılması gereken bir beceri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak literatürde yer alan genel vurgu bireylerin eleştirel düşünme düzeylerinin yeterli olmadığı yönündedir. Bu noktada sınıflarda bu becerilerin geliştirilmesindeki öğretmen rolü ön plana çıkmış olsa da bu alanda yapılan çalışmaların sınırlı olduğu söylenebilir. Bu nitel araştırmanın temel amacı; Fen Bilimleri öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerine yönelik düşünceleri ve sınıf içi etkinliklerde bu becerileri teşvik etme durumlarının tespit edilmesi ve öğretmenlere verilen mesleki gelişim programı sonrasında öğretmenlerdeki değişimin incelenmesidir. Yapılandırmacı paradigma ile ele alınan bu araştırma, bütüncül çoklu durum deseniyle yürütülmüştür. 2019-2021 yılları arasında yürütülen bu araştırmaya dört fen bilimleri öğretmeni katılmıştır. Nitel araştırmanın doğasına uygun olarak katılımcıların seçilmesinde amaçlı örnekleme yöntemine başvurulmuştur. Öğretmenlerin sınıflarda eleştirel düşünme becerilerini teşvik etme durumlarını tespit etmek amacıyla araştırma kapsamında gözlem formu hazırlanmıştır. Ayrıca süreç boyunca öğretmenlerin düşüncelerini açığa çıkarmak amacıyla görüşme soruları kullanılmıştır. Araştırma sürecinin başında öğretmenlerin eleştirel düşünmeye yönelik düşüncelerini tespit etmek için ön görüşmeler, sınıflarında bu becerileri teşvik etme durumlarını belirlemek amacıyla ön gözlemler yapılmıştır. Ön gözlem ve görüşmeler doğrultusunda öğretme durumları tespit edilmiş ve bu doğrultuda mesleki gelişim programı hazırlanmıştır. Bu program kapsamında öğretmenler, sekiz haftalık eğitim sürecine katılmışlardır. Eğitim sonrasında öğretmenlerin eleştirel düşünme tanımlamalarını tespit etmek ve eğitimi onların gözünden değerlendirmek amacıyla ara görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Ardından öğretmenler, eleştirel düşünmeyi temel alan ders planları hazırlamışlar ve sınıflarında uygulamışlardır. Öğretmenlerin bu planları uygularken eleştirel düşünme becerilerini teşvik etme durumlarını tespit etmek amacıyla son gözlemler yapılmıştır. Derslerin tamamlanmasının ardından öğretmenlerin sürece yönelik genel değerlendirmelerini tespit etmek amacıyla son görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen görüşmelerin analizinde tümevarımsal içerik analizi, gözlemlerin analizinde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Analiz sonucunda elde bulgular ise şu şekildedir: Fen Bilimleri öğretmenlerinin eleştirel düşünme, eleştirel düşünen birey, eleştirel düşünmenin geliştirilmesi ve ölçülmesi konusunda yeterli ve makul bilgilere sahip olmadıkları görülmüştür. Mesleki gelişim programı kapsamında öğretmenlere verilen eğitimlerin öğretmenlerin eleştirel düşünmeye yönelik bilgilerini artırdığı tespit edilmiştir. Öğretmenler katıldıkları bu eğitimi genel olarak verimli bir süreç v olarak tanımladıkları, kendi pedagojilerine katkı sağladığını ve eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi konusunda bilinçlendiklerini belirtmişlerdir. Eğitimler sonunda ders planlarını hazırlayıp uygulayan öğretmenlerin sınıflarında eleştirel düşünme becerilerini daha çok teşvik ettikleri görülmüştür. Öğretmenlerin sahip oldukları farklı eğitim, deneyim ve pedagojik bilgiler sınıflarında eleştirel düşünme becerilerini teşvik etme durumlarını etkilemektedir.