KESTANENİN VERİMLİLİĞİNDE TOPRAK VE İKLİM ÖZELLİKLERİNİN KASTAMONU YÖRESİ İÇİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Kestane ağaçları, çoğunlukla meyve ve odun üretimi için yetiştirilmektedir. Türkiye topraklarının yaklaşık 111.044 hektarı (% 0, 5) kestane ormanları ile kaplıdır. Meyve ile ilgili olarak, diyetetik değeri nedeniyle birçok tarifin hazırlanmasında kullanılır. Ekonomik ve besinsel değeri nedeniyle dünyanın çeşitli bölgelerinde yeni kestane ağaç dikmeler dikildiğinde dünya kestane üretimi artmaktadır. FAO istatistiklerine (FAO, 2012) göre Türkiye, 59.789 tonla (60'lı yıllarda 40.000 ton) 2011'de dünyanın üçüncü büyük üreticisi oldu; Dünyanın en büyük üreticileri Çin (1.650.000 ton), Kore Cumhuriyeti (70.000 ton) ve Türkiye (59.789 ton)'dır. Avrupa ve Türkiye'de en önemli kestane türü Castanea cinsinden 13 türden biri olan Castanea sativa Mill'dir. Oluşturulan kestane yayılış haritasına göre Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü sınırlarında 23 341,7 ha kestane meşceresi bulunmaktadır. Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü Kestane Ormanları Karışım Haritasına göre kestane meşcerelerinin %11.1’i saf kestane ormanlarıdır. Kestane meşcerelerinin %80,4’ü diğer yapraklı orman ağacı türleri ile karışım halindedir. Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü içerisinde yayılış gösteren Anadolu Kestanesi meşcerelerinin %83.5’i (19498,2 ha) gölgeli bakılarda (Kuzey-Kuzeybatı-Kuzeydoğu-Doğu bakılar); %16.5’i (3843,5 ha) güneşli bakılarda (Güney-Güneybatı-Güneydoğu-Batı bakılar) yayılış göstermektedir. Kestane meşcereleri yoğunlukla 500 m ile 1500 m rakım değerleri arasında (%98,7) yayılış göstermektedir. Bütün bitki türleri, üretimine göre hava ve toprağa bağımlıdır. Kestane türlerinin genel olarak kireçli toprakları sevmediğini ancak tortul veya silisli topraklardan hoşnut olduğunu literatürden biliyoruz. Kökleri, boşaltılmış topraklarda çürüme eğilimindedir. Asidik ve nötr topraklarda bulunabilir ve yıllık yağış miktarı 600 ile 1500 mm arasında değişen, yıllık ortalama sıcaklık 9 ile 13 oC arasında değişen, 27 oC maksimum sıcaklığın ortalaması olan deniz ikliminden etkilenir. Her şeye rağmen, kestane üretiminin toprağa ve havaya bağımlılığı üzerine sadece birkaç eser yayınlanmış ve bu konuda hiçbir referans bulunmamakta ve Türk kestane üretimini nicel ve modellemek niyetinde değildir. Elli dört yıllık iklim verileri incelendiğinde, bu veriler, yıllık yağış ve yaklaşık beş yıllık zaman periyodunun yıllık sıcaklığından oluşmaktadır. Toprak özellikleri arasında sadece üç boyutta kuzey yönünden toplanan kestane ağaçlarının bazı toprak özellikleri, sadece toprak pH'sı ve kil içeriği yüksekliklerin arasında anlamlı farklar göstermiştir (sırasıyla P <0.05 ve P <0.001). Ayrıca, toprak derinliği arasında toprak porozitesi (P <0.01), toprak pH'sı (P <0.05) ve hacim ağırlığı (P <0.01) arasında istatistiki olarak anlamlı farklar vardı. Toprak nemi, kil, toz ve kum içerikleri rakımlar ya da toprak derinlikleri arasında değişmemiştir. Alt rakımlarda kil içeriği (%19) yüksek rakımlardan (% 33 ve %31) daha düşük belirlenmiştir. Ortalama toprak pH değeri ise alt rakımlarda (6,13) yüksek rakımlara göre (5.42 ve 5.55) daha yüksektir. Genel olarak, toprak pH ve toprak hacim ağırlığı toprak derinlikliğine göre (Tablo 4.2) azalırken, toprak gözenekleri bir artış göstermiştir. Ortalama, toprak organik karbon miktarı rakımla beraber azalmıştır. Rakım 41 m’de topraktaki organik karbon miktarı %2.65 iken rakım 305 m’de %1.91 olarak belirlenmiştir. Toplam azot kapasitesi (P <0.01) ve toprak organik karbon depolama kapasitesinin (P <0.01) yükselti ile azaldığına dair belirtiler varsada bu farklılıklar istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır. Toprağın makro besin maddeleri (Mg, P ve K) rakımla önemli farklılıklar gösterirken (P<0.001; P<0.01 and P<0.001) tüm makro besin elementleri (Ca, Mg, P, K ve S) toprak derinlik kademelerine göre önemli değişiklik göstermiştir. Makro besin elementleri Mg ve K üst rakımlarda daha fazla iken P miktarı ise daha düşük bulunmuştur. Çalışılan tüm mikro besin elementleri (Fe, Mn, Na, Cu, Zn, Cl, Al and Co) hem rakımlar arasında hem de toprak derinlik kademelerinde önemli farklılıklar göstermiştir. Fe, Mn, Cu, Zn ve Co miktarları üst rakımlarda daha düşük bulunurken Na ve Al miktarları daha yüksek bulunmuştur. Yapılan çalışmanın sonucunda kestane ormanlarının iyileştirilmesi, mevcut kestane sahalarından azami seviyede fayda sağlanılması, hastalık ve zararlıları ile mücadele edilmesi amacıyla sonuç ve önerilerde bulunulmuştur.