03248 Numaralı temettuat defterine göre boyabat kazasının kasaba köylerininsosyo - ekonomik yapısı

Abstract

Osmanlı Devleti, Tanzimat’ın ilanı ile birlikte yeniden yapılanma dönemine girmiştir. Bununla birlikte büyük değişimler yaşanmıştır. Özellikle idari ve mali alanlarda başlayan reformları, siyasi, sosyal ve kültürel gelişmeler takip etmiştir. Osmanlı Devleti’nde gelir kaynaklarının temelini vergiler oluşturmaktadır. Bu nedenle devlet, kuruluşundan itibaren vergi kaynaklarının belirlenmesi konusunda önceki Türk devletlerinde uygulanan vergi sistemini esas alarak sayım yöntemi benimsemiştir. Osmanlı vergi sistemi Tanzimat Dönemi öncesi ve sonrası olmak üzere farklılıklar göstermektedir. Osmanlı Devleti, 19. yüzyılda Tanzimat’la birlikte birçok alanda yenilikler yapmıştır. Bunlardan biri de mali alanda yapılan düzenlemelerdir. Bu dönemde devletin gelir kaynakları kayıt altına alınmıştır. Temettuat adı verilen bu defterlerde kaza, köy, mahalle, o dönemde yaşayan kişiler, vergi mükellefleri, isimleri, ödedikleri vergi miktarı, meslekleri, hane halkları, sahip olduğu mülkler, baktıkları hayvan sayısına kadar birçok konu hakkında bilgi yer almaktadır. Temetuat defterleri o döneme ışık tutan, dönemin sosyo - ekonomik yapısı hakkında bizleri bilgilendiren önemli bir bilgi kaynağıdır. Günümüzde temettuat defterleri Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Başkanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunmaktadır. Bu çalışmada 1844-45 (H.1260-1261) tarihleri arasında yapılan “03248 Numaralı Boyabat Kazasının Kasaba ve Köylerinin Temettuat Defteri” ana kaynak olarak kullanılmıştır. Tezimizin giriş bölümünde Boyabat ilçesi hakkında geçmişten günümüze aldığı yol ve Boyabat tarihine ışık tutan eserler araştırılmıştır. Birinci bölümde, temettuatın anlamı, genel özellikleri, muhtevası ve sosyal ve iktisadi tarih açısından önemine değinilmiştir. İkinci bölümde, Osmanlı vergi sistemi araştırılarak maliyenin geçmişten günümüze aldığı yol, vergi çeşitleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, Boyabat kazasının idari, sosyal ve ekonomik durumu araştırılarak bilgilendirilmeye çalışılmıştır. Son olarak da 03248 numaralı temettuat defterinin günümüz Türkçesine çevrilip temettuattaki bilgilerden ve çeşitli kaynaklardan yararlanılarak Boyabat’ın köylerinin sosyo ekonomik yapısı hakkında çeşitli bilgiler ortaya çıkarılmıştır.