Etik iklimin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisinde örgütsel güvenin aracı rolü

Abstract

Örgütsel vatandaşlık davranışı, etik iklim ve örgütsel güven, örgütsel davranış alan yazınında önem verilen kavramlar arasında yer almaktadırlar. Örgütsel davranış alan yazını, doktora tezleri açısından incelendiğinde, alan yazınındaki diğer kavramlara göre etik iklimle ilgili çalışma sayısı daha azdır. Ayrıca etik iklim, örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel güven kavramlarının bir arada incelendiği bir çalışma da mevcut değildir. Bu kapsamda alan yazınındaki kaynaklardan yararlanılarak, araştırmaya konu olan temel kavramların tanımları, kapsamları, alt boyutları ve sonuçları ele alınmıştır. Örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütte çalışanların rol ve görevleri dışında kalan, iş tanımlarında yer almayan gönüllü olarak yaptıkları, karşılığında herhangi bir ödül beklemedikleri davranışlarıdır. Etik iklim, örgütte çalışanların, örgütün etik ilkelerine göre hareket ettiği, ahlak kurallarına uygun davranışlar sergilediği bir çalışma ortamını ifade eder. Örgütsel güven, örgütte çalışanların kendi aralarında, yöneticileriyle ve örgüt üst yönetimiyle aralarında oluşan, karşılıklı ilişkideki mevcut durum, güvenen ve güvenilenin özellikleri başta olmak üzere çeşitli faktörlerden etkilenen, karşılıklı risklerin algılandığı bir beklenti ve anlamlandırma sürecidir. Bu çalışmanın temel amacı, etik iklimin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisinde örgütsel güvenin aracılık rolünün incelenmesidir. Araştırmanın örneklemini, Kastamonu il merkezinde bulunan ve gönüllülük esasına göre anket formunu dolduran, çeşitli kamu kuruluşlarında çalışan 371 kamu görevlisi oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında, veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Anket formlarının bir kısmı rastlantısal ve yansız olarak seçimi yapılan gönüllü katılımcılara basılı olarak ve yüz yüze, bir kısmı ise internet üzerinden Google Forms aracılığıyla uygulanmıştır. Elde edilen verilerin, IBM SPSS Statistics 28 ve Lisrel 8.51 istatistik analiz programları ile güvenilirlik ve geçerlilik analizleri yapılmış; tanımlayıcı istatistikleri, frekans analizleri, ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Araştırma kapsamında; Etik İklim Ölçeği olarak Victor ve Cullen (1988) tarafından geliştirilen ölçek; Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği olarak Niehoff ve Moorman’ın (1993) çalışmalarında kullandıkları ölçek (Podsakoff ve MacKenzie, 1990 tarafından geliştirilen); Örgütsel Güven Ölçeği olarak ise Nyhan ve Marlowe (1997) tarafından geliştiren ölçek kullanılmıştır. Anket; demografik özellikler, etik iklim ölçeği (26 madde), örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği (20 madde) ve örgütsel güven ölçeği (12 madde) olarak toplam 4 bölüm ve 58 maddeden (sorudan) oluşmaktadır. Yapılan istatistiki analizler sonucunda aracılık etkisinin anlamlı olduğu ve etik iklimin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisinde örgütsel güvenin kısmi aracılık rolüne sahip olduğu görülmüştür. Etik iklim ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasında pozitif yönlü ve orta şiddetli; etik iklim ve örgütsel güven arasında pozitif yönlü ve orta şiddetli; örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasında da pozitif yönlü ve orta şiddetli bir ilişkinin varlığı tespit edilmiştir. Etik iklimin “örgütsel vatandaşlık davranışı” ve “örgütsel güven” üzerindeki ile örgütsel güvenin “örgütsel vatandaşlık davranışı” üzerindeki etkilerinin anlamlı oldukları tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında yapılan uygulama ile alana katkı sağlanması ve araştırmanın gelecekte yapılacak diğer araştırmalara yol gösterici olması amaçlanmıştır. Araştırmada incelenen değişkenler farklı sektörlerde, farklı illerde, farklı zamanlarda karşılaştırmalı olarak ele alınabilir.