Çankırı yöresinde Alevî gelenek: Hacı Muradî Veli ve Hacı Ali Turabi Ocakları örneği

Abstract

Ülkemizde Alevîlik, özellikle 1990’lı yıllardan günümüze kadar üzerinde en çok konuşulan ve hakkında en fazla düşünce üretilen, bu sebeple ülke gündemine yerleşen konulardan biri haline gelmiştir. Alevîlik hakkında pek çok araştırmacı ve yazar tarafından çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Yapılan çalışmalarda Alevîliğin, yazarlar dahil olmak üzere toplum tarafından sağlıklı bir şekilde bilinmediği, konunun taraflı olarak ele alındığı, bilimsel yöntem ve metotlarla incelenmemesi vb. hususlar ülke genelinde problemleri derinleştirmekte, bilgi boşluğu ile kimlik ve kavram kargaşasına neden olmaktadır. Bu problemleri çözebilmek için bilimsel çalışmalara öncelik verilmesi, temel zemine inerek konunun tarihsel boyutu ile günümüze olan yansımalarını alan çalışmalarıyla ortaya konulması gerekmektedir. Alevîlik, daha çok konargöçer hayatı yaşayan Türkmenlerin İslâmiyet’i kabul etmesi ile eski dinî inanç ve geleneklerinden vazgeçmeyip bunları yeni inançlarına birleştirmesi ile oluşmuş olduğu görülmektedir. Bu geleneğin içerisinde değerlendirilen ocaklar ve mensuplarından bir kısmı günümüzde Çankırı ilinde de yaşamaktadır. Bu çalışma ile günümüzde Çankırı’nın Şabanözü ilçesine bağlı olan Mart ve Bulgurcu köylerinde yaşayan Alevîlerin iman esasları ile ilgili kabulleri, ibadetleri, âdâb ve erkânları ve kültürlerini objektif ve bilimsel yöntemle incelenerek kamuoyuna sağlıklı bir bakış açısı kazandırmaya çalışılmıştır. Çalışmamız giriş ile birlikte dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde metodolojik bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde Alevîlik, Kızılbaşlık kavramları hakkında genel bir çerçeve çizmek, Alevîliğin oluşumunu etkileyen faktörlere dikkat çekmek ayrıca Alevî gelenekte var olan ocak sistemine işaret etmek için Çankırı’da yer alan Alevî ocakları incelenmiştir. Üçüncü bölümde Çankırı tarihini, Çankırı Alevîlerinin coğrafi dağılımı ve önemli tarihi şahsiyetlerin hayatları incelenerek tarihsel boyuta önem verilmeye çalışılmıştır. Dördüncü bölümde Çankırı Alevîlerinin iman ile ilgili kabulleri, ibadet anlayışları, âdâb ve erkânları, ahlâki öğretileri, örf ve âdetleri hakkında bir çerçeve çizmek hedeflenerek Çankırı Alevîlerinin dinî hayat ve yaşayışları incelenmiştir.