İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarındaki okul değerlerinin belirlenmesi: Bir durum çalışması

Abstract

Değerlerin aktarılmasında en önemli rolü aile ve okullar üstlenmektedir. Değerlerin okullar yoluyla aktarımı yanında okullardaki faaliyetleri yönlendiren okula özgü anlayışı meydana getirme durumu da söz konusudur. Okullardaki çalışanların inançlarından meydana gelen okul değerleri ile okulların ne yaptıkları hakkında fikirler edinilebilir. Bu araştırmanın amacı okul değerlerinin okul yöneticileri, öğretmenler ve velilerin görüşleri doğrultusunda belirlenmesidir. Araştırma nitel çoklu durum çalışması yaklaşımı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi ile belirlenmiştir. Çalışma, Samsun ilinin Atakum, Bafra ve Ondokuzmayıs ilçelerinden seçilen ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinden sosyoekonomik düzeyleri farklılık gösteren toplamda 27 okul içinden; 35 öğretmen, 30 yönetici, 33 velinin dâhil edilmesi ile yürütülmüştür. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formları ile elde edilmiş, veriler betimsel analiz ve içerik analizi yaklaşımı ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda okul yöneticilerinin çoğunluğunun okullarında hâkim değer olarak saygı, sevgi, vatanseverlik ve yardımlaşma değerini; okullarında ilk sırada önemsenen değer olarak adalet değerini, eksikliğini hissettikleri değer olarak ise saygı ve başarı değerini daha sık ifade ettikleri ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin çoğunluğunun okullarında hâkim olan değerleri dürüstlük ve sorumluluk, okullarında ilk sırada önem verilen değer olarak saygı ve dürüstlük değerini ve okullarında eksikliğini hissettikleri değer olarak ise çalışma azmi ve mutluluk değerlerini daha fazla belirttikleri sonucuna ulaşılmıştır. Veliler ise okullarda var olan değer olarak saygı ve çalışkanlık değerini, okullarda önemsenen değer olarak çalışkanlık ve saygı değerini, okullarda eksikliğini hissettikleri değer olarak da yaratıcılık değerini daha sık ifade etmişlerdir. Katılımcı görüşlerinde okuldaki değerlerin hayata geçirilmesinde ailenin önemi ortaya çıkmış ve öğretmenlerin rol model olarak değerleri hayata geçirilebildiği ifade edilirken, değerlerin hayata geçirilmesinin önünde en fazla engel teşkil eden unsurların ise medya ve ailenin değerlere karşı olumsuz tutumu olduğu sonucuna varılmıştır.