Geometrik düşünme alışkanlıklarının geliştirilmesine yönelik hazırlanan öğretim tasarımının ortaokul öğrencilerinin bilişsel ve duyuşsal öğrenmelerine etkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin geometrik düşünme alışkanlıklarını geliştirecek bir öğretim tasarımının yapılarak, bu öğretim tasarımının öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal öğrenmelerine olan etkisini belirlemektir. Ayrıca yapılan klinik mülakatlar ile belirlenen öğrencilerin geometrik düşünme alışkanlıklarını kullanmadaki değişimleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Öğretim tasarımını geliştirmek için ADDIE [Analyze (Analiz), Design (Tasarım), Development (Geliştirme), Implementation (Uygulama), Evaluation (Değerlendirme)] öğretim tasarımı modeli esas alınmıştır. Belirtilen amaçlara ulaşmak için araştırma gelişmiş karma yöntem araştırma desenlerinden müdahale karma yöntem deseni ile yürütülmüştür. Araştırmanın nicel kısmı ön test-son test eşleştirilmemiş kontrol gruplu yarı deneysel desen ile yürütülürken, nitel kısmı klinik mülakatlar ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim-öğretim yılı Samsun ili İlkadım ilçesinde yer alan bir devlet ortaokulundaki 30’u deney grubu, 30’u kontrol grubu olmak üzere toplam 60 yedinci sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Deney grubundaki öğrencilere geometrik düşünme alışkanlıklarını geliştirici bir öğretim uygulanırken, kontrol grubu 2018 ortaokul matematik dersi öğretim programına göre hazırlanan 7. sınıf matematik ders kitabına göre (MEB yayınları) dersler işlenmiştir. Her iki gruptada 2018 ortaokul matematik dersi öğretim programı 7. sınıf geometri ve ölçme öğrenme alanındaki 12 kazanıma dair öğretim süreci yapılmıştır. Klinik mülakatlar farklı akademik başarı düzeyinden seçilen 6 öğrenci (2 yüksek, 2 orta, 2 düşük) ile deneysel uygulamadan önce ve sonra gerçekleştirilmiştir. Nicel veri toplama aracı olarak geometrik düşünme alışkanlıklarını belirleme sınavı (GDABS), geometri başarı testi (GBT), Van Hiele geometrik düşünme testi (VHGDT), geometri tutum ölçeği ve geometri öz-yeterlik ölçeği kullanılmıştır. Nitel veriler ise öğrencilerle yapılan klinik mülakatlar ile araştırmacı alan notlarından elde edilmiştir. Veri toplama süreci 4 hafta ve deneysel uygulama süreci 8 hafta toplam araştırma 12 hafta sürmüştür. Nicel veriler IBM SPSS 25.0 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analizler, normal dağılım testleri, bağımsız örneklemler t-testi, bağımlı örneklemler t-testi, bağımlı örneklemler Wilcoxon işaretli sıralar testi, Mann-Whitney U testi, Kruskal Wallis H testi ve tek yönlü ANCOVA testlerinden faydalanılmıştır. Nitel veriler geometrik düşünme alışkanlıkları tematik çerçevesine göre betimsel yöntemle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda geometrik düşünme alışkanlıklarına dayalı öğretim yapılan deney grubunun, geometrik düşünme alışkanlıkları belirleme sınavı, geometri başarı testi, Van Hiele geometrik düşünme testi, geometri tutum ölçeği ve geometri öz-yeterlik ölçeği son test puan ortalamalarının kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Klinik mülakatlardaki sonuçlara göre farklı akademik başarı seviyesinde bulunan tüm öğrencilerin geometrik düşünme alışkanlıklarını kullanma becerisinin arttığı gözlenmiştir. Öğrencilerin en fazla ilişkilerle muhakeme etme alışkanlığı ile keşif ve yansıtmayı dengeleme alışkanlıklarını kullandıkları belirlenmiştir. Değişmezleri araştırma alışkanlığı ile geometrik fikirlerin genellemesi alışkanlığı kullanımında gelişim görülse de diğer iki alışkanlığa oranla daha az gelişim gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra düşük akademik başarı seviyesindeki öğrencilerin deneysel uygulamadan sonra ileri düzey genellemeler yapabildikleri ve dinamik düşünebildikleri belirlenmiştir. Diğer bir sonuç ise geometrik düşünme alışkanlıkları kullanımı artan tüm öğrencilerin problemleri doğru biçimde çözme başarılarının belirgin biçimde arttığı gözlenmiştir. Son olarak ise ilişkilerle muhakeme alışkanlığının diğer üç geometrik düşünme alışkanlığı için öncül bir alışkanlık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre geometrik düşünme alışkanlıklarının geliştirilmesi için öğretmenlere, araştırmacılara ve öğretim programı hazırlayıcılara önerilerde bulunulmuştur.