ADANA BÖLGESİNDE YETİŞEN YER FISTIĞI (ARACHIS HYPOGAEA L.) ÖRNEKLERİNİN RADYONÜKLİT, ANA ELEMENT VE AĞIR METAL İÇERİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Abstract

Baklagiller familyasının en önemli üyelerinden biri olan yer fıstığı (Arachis hypogaea L.), kayda değer miktarda yüksek kalitede besin yağı ve bitkisel protein içerir. Yer fıstığı, besleyici olmayan gıdaların yüksek kalitede protein seviyelerini arttırmak için birçok gıda malzemesine ilave edilmektedir. Bu çalıĢmada, Adana ili ve ilçelerinden toplanan 42 adet yer fıstığı örneğinin doğal olarak içerdiği radyum ( 226Ra), toryum (232Th) ve potasyum (40K) radyonüklitinin aktivite deriĢimleri, yüksek saflıklı germanyum dedektörlü (HPGe) gama-ıĢını spektrometresi kullanılarak belirlendi. Yer fıstığı örneklerindeki 226Ra, 232Th ve 40K’ın ortalama aktivite deriĢimi, sırasıyla 5,4 ± 0,2 Bq/kg, 7,3 ± 0,2 Bq/kg ve 422,31 ± 14,5 Bq/kg olarak bulundu. Yer fıstığı örneklerindeki magnezyum (Mg), fosfor (P), kükürt (S), klor (Cl), potasyum (K), kalsiyum (Ca), vanadyum (V), krom (Cr), mangan (Mn), demir (Fe), kobalt (Co), nikel (Ni), bakır (Cu), çinko (Zn), selenyum (Se), molibden (Mo), brom (Br), kadmiyum (Cd), kalay (Sn), iyot (I), cıva (Hg) ve kurĢun (Pb) elementinin seviyesi, enerji dağılımlı X-ıĢını flüoresans spektrometresi kullanılarak analiz edildi. Ana (esansiyel) element olan K, P, S, Ca, Mg, Cl, Zn, Fe, Mn, Cu, N, Co, V, I, Cr, Mo, Br ve Se’nin ortalama deriĢimleri, sırasıyla 13437, 5058, 3451, 1786, 1759, 209,1, 71,3, 59,4, 38,0, 23,3, 17,9, 8,3, 6,0, 4,6, 3,5, 2,6, 1,1 ve 0,8 mg/kg olarak bulundu. Esansiyel olmayan ağır metal Sn, Pb, Cd ve Hg’nin ortalama deriĢimi, sırasıyla 7,9, 1,5, 1,1 ve 0,8 mg/kg olarak ölçüldü. Yer fıstığının tüketilmesinden dolayı eriĢkin bireylerin alacağı yıllık etkin radyasyon dozunun ortalama değeri, ölçülen radyonüklit aktivite deriĢimleri esas alınarak 8,4 µSv/y olarak hesaplandı. Bu doz değeri, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından tavsiye edilen 100 µSv/y referans değerinden önemli ölçüde daha küçüktür. Yer fıstığının tüketilmesinden dolayı yetiĢkin bireylerin günlük ağır metal alımı, analiz edilen ağır metal deriĢimleri esas alınarak, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, Sn, Cd, Pb ve Hg için sırasıyla 0,36, 0,21, 2,31, 3,61, 0,50, 1,09, 1,41, 4,33, 0,48, 0,07, 0,09 ve 0,05 µg/gün kg olarak hesaplandı. v Sonuçlar, yer fıstığı örneklerinin sağlık için önemli olan besin öğelerini içerdiğini ve yer fıstığının gıda olarak tüketilmesinin, radyolojik ve ağır metal açısından herhangi bir sağlık riski oluĢturmayacağını ortaya koydu.