Stem eğitimine yönelik yapılan lisansüstü çalışmaların ölçme değerlendirme süreçlerinin ve fen bilimleri öğretmenlerinin stem eğitiminde ölçme değerlendirme ile ilgili görüşlerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, belirlenen kriterler doğrultusunda STEM eğitimine yönelik yapılan lisansüstü tez çalışmalarının ölçme değerlendirme süreçleri açısından değerlendirilmesi ve fen bilimleri öğretmenlerinin STEM eğitiminde sınıf içi ölçme değerlendirmeler ile ilgili görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın amacına uygun olarak kriterlerin oluşturulması için alan taraması yapılmış ve kriterler belirlenmiştir. Belirlenen kriterle ilgili daha STEM eğitimi ile ilgili çalışmalar yapan akademisyenlerden uzman görüşü alınarak gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Çalışma iki kısımdan oluşmaktadır. Belirlenen kriterlerin bazıları birinci kısmı oluşturan tez çalışmalarının analizinde kullanılırken bazıları fen bilimleri öğretmenlerine uygulanacak olan yarı yapılandırılmış görüş anketinde kullanılmıştır. Tez çalışmalarının analizinde ve yarı yapılandırılmış görüş anketinde yer alan bazı sorular ortaktır. Bu durum uygulamalar ve görüşler arasındaki ilişkiyi görmek amacıyla sağlanmıştır. Hazırlanan anket soruları konu ile ilgili çalışmış olan iki akademisyene gönderilerek uygunlukları açısından incelenmeleri sağlanmış ve gelen dönütler doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Son hali verilmiş olan anket formu 7 açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yaklaşımlarından durum çalışması yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında incelenen lisansüstü tez çalışmalarına STEM, FeTeMM anahtar kelimeleri kullanılarak Yüksek Öğreti Kurulu (YÖK) Ulusal Tez merkezinden ulaşılmıştır. Bu kapsamda STEM alanında 2014-2020 yılları arasında yapılmış 166 lisansüstü tez çalışmasına ulaşılmıştır. Analizi yapılan tezlerin 138 tanesi yüksek lisan 28 tanesi doktora tezidir. Çalışmanın her iki kısmında da betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Lisansüstü tez çalışmalarının analizi; yapılan ölçme değerlendirmelerin üç boyutu kapsaması (temel disiplin, mühendislik uygulamaları ve disiplinler arası kavramlar), öğrencilerin ölçme değerlendirme sürecine etkin katılımının sağlanması, tamamlayıcı ölçme değerlendirme araçlarının kullanımı, kullanılan ölçme değerlendirme araçlarının geçerlik ve güvenirlik durumlarının sağlanması kriterlerine yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüş anketi cevaplarının analizi; mevcut değerlendirmelerin STEM eğitimi yapılan öğretim ortamında yetersizliği, ölçme değerlendirme görevlerini tasarımı aşamasında dikkat edilmesi gerekenler, ölçme değerlendirme sürecinde teknoloji kullanımının sağladığı faydalar, mühendislik uygulamaları boyutunda kullanılacak problem veya senaryoların taşıması gereken özellikler v ve lisansüstü tez çalışmalarının analizinde de kullanılan öğrencilerin ölçme değerlendirme sürecine etkin katılımının sağlanması, kullanılan ölçme değerlendirme araçlarının geçerlik ve güvenirlik durumlarının sağlanması kriterlerine yönelik yapılmıştır. Çalışma verileri frekanslara dayalı bir şekilde yorumlanarak tablolar halinde sunulmuştur. Analizler sonucunda STEM eğitimi üzerine hazırlanmış olan lisansüstü tez çalışmalarının STEM eğitiminde ölçme değerlendirmelerin üç boyuta (temel disiplin, mühendislik uygulamaları, disiplinler arası kavramlar) yönelik olma kriterini sağlamadığı, özellikle disiplinler arası kavramların bu çalışmalarda göz ardı edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Diğer bir yandan, fen bilimleri öğretmenlerine uygulanan yarı yapılandırılmış görüş anketi sonucunda öğretmenlerin güvenirlik geçerlik sağlanması kriterine yönelik sorulmuş olan soruyu çoğunlukla boş bıraktığı, dezavantajlı öğrencilere yönelik ayarlama yapma ve dil uygunluğu çalışmalarına yönelik görüş bildirmedikleri görülmüştür. Lisansüstü tez çalışmalarının analizinde çalışmalarda çoğunlukla tamamlayıcı ölçme değerlendirme araçlarının kullanıldığı, öğrencilerin değerlendirme sürecine etkin katılımını sağlayacak sınıf tartışmalarının ise kullanımının az olduğu görülmüştür. Birçok kriterin kullanıldığı çalışmada lisansüstü tez incelemeleri ve öğretmen görüşlerinden genel olarak STEM eğitimine yönelik farklı ölçme değerlendirme faaliyetlerinin yapılması gerektiğinin farkında olunduğu ancak belirgin çerçevenin olmayışı sebebi ile uygulamalar kısmında eksikliklerin olduğu düşünülmektedir. Bu durumun giderilebilmesi için STEM eğitiminde ölçme değerlendirme çerçevesinin oluşturulması ve bu alanda çalışma yapacak kişilerin mesleki gelişimlerini sürdürmeleri önerilmektedir.