ENDÜLÜS TEFSİR MUKADDİMELERİ

Abstract

Endülüs yarımadası, Müslümanların idaresiyle birlikte bir medeniyet olma yoluna girmiş, İslam dünyasının ilmi açıdan önemli coğrafyalarından biri olmuştur. Tezimizde bu medeniyetin bir ürünü olan -günümüze kadar ulaşan- tefsir eserlerinin mukaddimeleri analiz edilmiş ve tefsir ilmine katkısı ortaya konulmuştur. Çalışmamız, tefsir ilminin içerisinde yer alan Kur’an tarihi, tefsir tarihi ve tefsir usûlü açılarından tasniflenmiş, tefsir mukaddimelerinin bu ilim dallarına katkısının ortaya çıkması sağlanmıştır. Bu çalışmamızın ilk bölümünün birinci kısmında, Endülüs tefsir tarihini yüzyıllara göre -uzun olmayacak şekilde- ele aldık ve ulaşabildiğimiz müfessir ve tefsir eserlerine işaret ettik. Bir diğer başlık altında ise, mukaddimelerin önemine, hangi konuları içerdiğine değinerek tarihsel süreç içerisinde tefsir yazımında amaç değişikliği olduğunu, birçok sebepten ötürü tefsir yazıldığını tespit ettik. İkinci bölümün Endülüs Tefsir Mukaddimeleri kısmında, on bir tane Endülüslü müfessiri eserindeki sıralamasına riayet ederek analiz ettik ve Endülüs’te yazılan kimi mukaddimelerin kısa, kimilerinin ise sayfalarca olduğunu gördük. Ayrıca bu tefsir mukaddimelerinin içerisinde kimisinin sadece ahkâm ayetlerini; kimisinin ise, müteşabih ayetleri ele aldığını gördük. İkinci bölümün son kısımda ise, Endülüs tefsir mukaddimelerinin içerdiği Kur’an, tefsir tarihi, ulûmu’l-Kur’ân ve tefsir usûlüne dair meselelere iki başlık altında değindik. Tespit edebildiğimiz kadarıyla; Endülüs tefsiriyle ilgili tasavvuf karşıtlığı, salt akılcı gibi kanaatlerin genellemeci bir yaklaşım olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca Endülüs tefsirinin özelliklerine dair kesin görüş sahibi olunabilmesi için, bu alanda daha fazla çalışma yapılması gerektiği kanaatindeyiz.