Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tartışmalı konuların öğretimine ilişkin görüş ve uygulamaları

Abstract

Günümüzde küreselleĢen dünyada çoğu konu tartıĢmalı bir hale gelmiĢtir. TartıĢmalı hale gelen bu konular toplumu ve toplumun bir parçası olan bireyi etkilemektedir. Toplumun bireylerden beklentisi ise, dünyada ve kendi toplumlarında var olan tartıĢmalı konuların farkında olması ve tartıĢılan bu konulara çözüm üretebilmesidir. Sosyal bilgiler dersi bireye, bu özelliklerin kazandırılmasında yardımcı olur. Bu nedenle, toplumsal konuları içinde barındıran sosyal bilgiler eğitimi için tartıĢmalı konular önemlidir. TartıĢmalı konuların öğretiminde öğretmenler önemli bir role sahiptir. Derslerinde tartıĢmalı konulara yer veren sosyal bilgiler öğretmenleri, öğrencilerine ülke ve dünya sorunlarına duyarlı olmayı öğretirken, öğrencilerin yurttaĢlık yeterliliğini geliĢtirebilir. Bu durumdan hareketle ise, araĢtırmanın amacı sosyal bilgiler öğretmenlerinin tartıĢmalı konuların öğretimine iliĢkin görüĢ ve uygulamalarını incelemektir. Bu araĢtırmada, nicel ve nitel yöntemin bir arada kullanıldığı karma araĢtırma (mixed methods) modeli kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın verileri anket ve yarı yapılandırılmıĢ gözlem formları ile toplanmıĢtır. Yazıcı ve Seçgin (2010) tarafından öğretmen adayları için geliĢtirilen ölçek, 26 ilde 646 sosyal bilgiler öğretmenine uygulanmıĢtır. Nicel verilerin değerlendirilmesinde frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, t-testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıĢtır. Gözlemler 2014-2015 eğitim öğretim yılının ikinci yarısında KırĢehir ilinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Dört farklı sosyo-ekonomik düzeye sahip okulda görev yapmakta olan sekiz sosyal bilgiler öğretmeninin dersleri gözlemlenmiĢtir. Yarı yapılandırılmıĢ gözlem formu ile elde edilen verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın sonucunda, sosyal bilgiler öğretmenlerinin tartıĢmalı konulara sınıf ortamında yer verdikleri fakat bu konuların daha çok öğretim programında yer alan konular olmasına dikkat ettikleri sonucuna varılmıĢtır. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin Türkiye’de tartıĢmalı olarak gördükleri konular ile sınıf ortamına getirdikleri tartıĢmalı konular farklıdır. Öğretmenler tartıĢmalı konuların öğretimi esnasında kendi görüĢlerini dile getirmediklerini, tarafsız kaldıklarını belirtmektedirler. Oysa uygulamada öğretmenlerin tartıĢmalı konuların öğretiminde kendi görüĢlerini saklamayıp ifade ettikleri sonucuna ulaĢılmıĢtır. Öğretmenler tartıĢmalı konuları sınıfa taĢımadaki amaçlarının demokratik bir sınıf ortamı oluĢturmak olduğunu ifade etmiĢlerdir. TartıĢmalı konuların öğretiminde öğrenciden kaynaklı sorunların dıĢında, öğretmenler akademik, mesleki ve duygusal yönlerden kaynaklı sorunlar yaĢamaktadırlar.