Türkiye’nin batı karadeniz bölgesi doğal meşcereleri ile duglas (pseudotsuga menziesii (mirb.) franco) ağaçlandırmalarının toprak özellikleri ve meşcere karakteristikleri açısından değerlendirilmesi

Abstract

Türkiye, iç piyasanın talep ettiği odun hammaddesi gereksinimini doğal orman kaynaklarından karşılayamamaktadır. Bu nedenle; takriben 50 yıllık tecrübesine rağmen, hala hızlı gelişen yerli ve yabancı türler ile tesis edilen endüstriyel plantasyonlara olan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Türkiye’de tesis edilen endüstriyel plantasyonlarda yaygın olarak kullanılan egzotik türlerin en önemlilerinden biri Duglas göknarı (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) dır. Ancak, 1972 yılından günümüze kadar ülkemiz değişik coğrafik kuşaklarında yapılan yabancı tür endüstriyel plantasyonların ve ağaçlandırmaların yapıldıkları yörede hakim olan doğal klimaks tür ormanları ile ekolojik ve teknik karşılaştırmaları yeterince yapılmamıştır. Bu çalışmada da; Batı Karadeniz Bölgesinde (Sinop-Ayancık-Çangal ve Kastamonu-Cide) tesis edilen duglas göknarı ağaçlandırmaları her bir yöredeki doğal türlerin (Fagus orientalis ve Abies nordmanniana subsp. equi-trojani) meşcere toprak karakteristikleri [Toprak tekstürü ve besin elementleri (Na, Mg, Al, Si, P, S, K, Ca, Ti, Mn, Fe, Cu, Zn, Br, Na2O, MgO, Al2O3, SiO2, P2O3, SO3, K2O, CaO, TiO2, MnO, Fe2O3, CuO, ZnO)] ve büyüme karakteristikleri [Ağaç boyu (m), d1,30 çapı, d1,30 yaşı, çift kabuk kalınlığı (mm), son 5 ve 10 yıllık halka genişliği (cm)] mukayeseli olarak değerlendirilmiştir. Sinop-Ayancık Çangal araştırma alanında yapılan değerlendirmeler göre; Ağaç türü (Duglas ve Kazdağı göknarı) ve toprak derinliği (0-30 cm ve 30-60 cm) faktörleri, analizi yapılan N, C ve ZnO değişkenleri üzerinde istatistiki anlamda önemli farklılığa sebebiyet vermiştir. Duglas meşceresi altındaki 0-30 cm derinlikteki toprak katmanında Kazdağı göknarı meşcere toprağına göre daha yüksek N ve C değerleri tespit edilmiştir. Duglas meşcere topraklarında kum ve kil oranları yüksek iken, Kazdağı göknarı altındaki toprağın silt fraksiyonlarının Duglasa göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Duglas göknarında göğüs çapı ile son 5 ve 10 yıllık halka genişliği varyasyonu Kazdağı göknarına göre daha yüksek bir varyasyon göstermiştir. Duglasın kabuk kalınlığı (34,2 mm) ise göknara (16,3 mm) göre 2,1 kat daha fazla olduğu saptanmıştır. Kastamonu-Cide araştırma alanında yapılan değerlendirmeler göre; ağaç türü (Duglas ve Doğu kayını) ve toprak derinliği faktörleri, besin element değerleri; N, C, Na, P, S, Ti, Fe, Cu ve Zn, SO2, ZnO, P2O5, Na2O, Fe2O3, CuO ve TiO2 üzerinde istatistiki anlamda önemli farklılığa sebebiyet vermiştir. N, C, Cu, Zn CuO, ZnO ve P2O5 değerleri bakımından doğu kayını iv meşcere toprağında duglas ağaçlandırma sahası toprağına göre daha yüksek değerler saptanırken, Na2O değişkeni ise duglas ağaçlandırma alanındaki toprağın her iki katmanında doğu kayınına göre daha yüksek bulunmuştur. Toprak bünyesi analizlerinde; Duglas meşceresi altındaki topraklarda kil oranları, doğu kayını meşcere toprağı altında ise kum oranı daha yüksek bulunmuştur. Ortalama 93 yaşlı ve 27,6 cm göğüs orta çaplı Doğu kayını bireylerinde çift kabuk kalınlığı ortalaması 7,46 mm iken bu değer, 46,45 yaşlı ve 36,3 ortalama göğüs çaplı Duglas bireylerinde bu değer 26,55 mm’dir. Büyüme performansı açısından doğu kayını ve duglas büyüme karakteristikleri (yaş, göğüs çapı, kabuk kalınlığı) karşılaştırıldığında sözkonusu yetişme ortamı ekolojik koşullarında, Duglas plantasyonlarından, doğu kayınının 1/2-1/3 idare süresi zarfında bile daha yüksek hacim elde edilebileceği kanaatine varılmıştır.