Pakistan’da yetişen bazı bitkilerde ağır metal konsantrasyonlarının ve stomatal karakterlerin trafik yoğunluğuna bağlı değişimi

Abstract

Günümüzde dünya genelinde en önemli sorunların başında çevre ve özellikle hava kirliliği gelmektedir. Hava kirliliği bileşenleri arasında özellikle ağır metaller, doğada kolay kolay bozulmamaları ve yok olmamaları, insanlar için düşük konsantrasyonlarda bile toksik ve kanserojen olabilmeleri ve canlı bünyelerinde biyobirikim yapmaları sebebiyle ayrı bir önem taşımaktadır. Bundan dolayı havadaki ağır metal konsantrasyonlarının belirlenmesi son derece önemlidir. Ancak havadaki ağır metal konsantrasyonlarının doğrudan belirlenmesi oldukça zor ve masraflı olduğundan bu amaçla sıklıkla biyomonitorler kullanılmaktadır. Bulundukları bölgede sabit olarak yaşayan ve havadaki ağır metalleri bünyelerinde birirktirebilen bitkiler, havadaki ağır metal kirliliğinin izlenmesi amacıyla kullanılabilecek uygun biyomonitorlerdir. Ancak bitkiler farklı elementleri farklı organlarında farklı düzeylerde biriktirmektedir ve bundan dolayı hangi elementin izlenmesi için hangi bitki ve organının daha uygun olduğunun ayrı ayrı belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada Pakistan’da yoğun olarak kullanılan bazı bitkilerdeki ağır metal konsantrasyonlarının trafik yoğunluğuna bağlı olarak değişiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Ficus bengalensis, Ziziphus mauritiana, Conocarpus erectus ve Azadirechta indica türlerinin yaprak ve dallarından örnekler alınmış, alınan örneklerin bir kısmında yıkama işlemi de uygulanmıştır. Böylece 4 tür, 2 organ ve 2 yıkama durumu ile birlikte 3 trafik yoğunluğu çalışma kapsamında değerlendirilmiş, elde edilen numunelerde ICP-OES cihazı yardımıyla Ba, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, Pb, Al, Ca, Fe, K, Na, Mg ve Sr elementlerinin değişimi belirlenmiştir. Çalışma kapsamında ayrıca yapraklardan SEM elektron mikroskobu yardımıyla alınan görüntüler üzerinde ölçümler yapılarak stoma boyu, stoma eni, por boyu ve por eni değerlerinin trafik yoğunluğuna bağlı olarak değişimi belirlenmiştir. Çalışma sonucunda stomatal karakterlerin değişimi ile trafik yoğunluğu arasında doğrusal bir bağlantı kurulamamıştır. Çalışma kapsamında değerlendirilen ağır metallerden Li, Co ve Cd bütün numunelerde belirlenebilir limitlerin altında kaldığından değerlendirmeye alınamamıştır. Diğer ağır metallerin ise hem trafik yoğunluğu hem de organ bazında değişimlerinin istatistiki olarak anlamlı düzeyde olduğu tespit edilmiş ve her bir ağır metalin değişiminin izlenmesi için en uygun tür ve organları ayrı ayrı belirlenmiştir.