Zygmunt bauman’da modern ve postmodern kavramları arasındaki gerilim

Abstract

Bu çalışmada, ünlü sosyal bilimci Zygmunt Bauman’ın “modern” ve “postmodern” kavramları ve bu kavramların işaret ettiği toplumsal süreçlere ilişkin analizleri kuramsal yönleriyle tartışılmaya açılmıştır. Bu amaçla 17. yüzyılda Kuzey Avrupa’da gelişmeye başlayan modern düşünce ve onun varsaydığı toplumsal, siyasal ve ekonomik yapı Bauman’ın perspektifinden analiz edilmiştir. Bauman’ın kitap, makale ve söyleşileri ile konuyla ilgili ikincil kaynaklar yorumlayıcı ve analitik bir perspektifle ele alınmıştır. Bütünlükçü ve içsel bir tutarlılığa sahip bir proje olarak modernliğin hangi dinamiklerle yola çıktığı ve bu projenin amaçlarına ulaşmak için araçsal aklı nasıl kullandığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Modernliğin öngördüğü düzen fikrini hayata geçirmek için panoptik gözetim mekanizmalarından yararlandığı ve seçkin bir entelektüel hareket haline dönüştüğü gözlemlenmiştir. Ütopyalar ve “hazzın ertelenmesi” gibi toplumsal tahayyüller bu projenin diğer noktaları halini almıştır. Ancak modern söylemin attığı adımların öngörülemez bir biçimde insani yaratıcılıktan ziyade yıkım ve asimilasyon gibi olumsuz sonuçlar doğurmuştur. Bauman “postmodernliği” bu bakımdan, modernliğin kendisini bilmesi süreci olarak değerlendirir. Bauman, postmodern (ya da akışkan modern) söylemi, modernliğin görmezden geldiği ya da baskılamış olduğu çoğulcu toplumsal unsurlarla yüzleşmesinin yanında; tüketim, bireycilik ve esneklik gibi özgün bir yaşam biçimini esas aldığını düşünür. Çalışmanın odak noktalarından birisi de Bauman’ın, modernlik gibi, postmodern toplumun da, sınırlı ve insan var oluşunu eksik bırakan özelliklerini ortaya koyup, ona karşı da eleştirel bir tutum geliştirmiş olmasıdır. Nihayet sonuç kısmında Bauman’ın modern ve postmodern kavramlarından hareketle girişmiş olduğu sosyal analizlerin önemi ve nasıl yorumlanması gerektiği konusunda öneri ve katkılar sunulmaya çalışılmıştır.