Bakü ve Civarı Folkloru: Tevekkül Selimov’un “Abşeronlular” Adlı Eseri (İnceleme-Metin)

Abstract

Türk dünyasının bağımsız devletlerinden biri olan Azerbaycan, zengin bir kültürel birikime sahiptir. Tevekkül Selimov’un “Abşeronlular” adlı eseri, Azerbaycan halkbilimi ürünlerinin kayıt altına alınarak yayımlandığı önemli eserlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Selimov, “Abşeronlular” adlı eserinde Azerbaycan'ın ve şehirlerinin tarihini, inançlarını ve uygulamalarını çeşitli kaynaklardan verdiği bilgilerle aktarmaktadır. Tezde, söz konusu eser Kiril alfabesinden Latin alfabesine aktarılarak halkbilimi ürünleri açısından incelenmiştir. Tez; Giriş, Toplumsal Uygulamalar, Halk Bilgisi, Gösteri Sanatları, Sözlü Gelenek ve Anlatımlar, Sonuç ve Ekler olmak üzere bölümlere ayrılmıştır. Giriş bölümünde, Azerbaycan’ın tarihi, ekonomisi, Abşeron bölgesi, Selimov ve “Abşeronlular” hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, doğum, evlilik ve ölüm etrafında gelişen inanış ve uygulamalarla bayram gelenekleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde, yarı göçer evli olan Türklerin, o dönemden kalma pratikleri, inançları ve alışkanlıkları tespit edilmiş ve Azerbaycan’ın Abşeron bölgesi özelinde zengin halk bilgisi ürünleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde, İslamiyet Öncesi Türk inanç sisteminin kökeni ve yansımaları görülmektedir. Beşinci bölümde, hayatı mücadele ile geçen Türk toplumunun bu mücadelesinin gösteri sanatlarına yansıması karşımıza çıkmaktadır. Altıncı bölümde mani, ninni, ağıt, alkış, kargış, meyhana, deyim, atasözü gibi türler etrafında zengin bir edebi geleneğin örnekleri belirlenmiştir. Söz konusu eserde tespit edilen halkbilimi ürünleri Anadolu ve Azerbaycan sahası karşılaştırılarak incelenmiştir. Eserin transkripsiyonu “Ekler” bölümünde verilmiştir. Transkripsiyon ve incelemesi yapılan Tevekkül Gafar Selimov’un “Abşeronlular” adlı eseri, Azerbaycan'ın halkbilimi ürünlerinin kadim tarihini göstermiştir. Aynı kökten gelen Anadolu ve Azerbaycan sahası arasında halkbilim unsurları bakımından benzerlikler olduğu gibi uygulamada farklılıklar da bulunmaktadır.