SUBHİ EDHEM'İN BEŞER VE TABİAT DERGİSİNDEKİ BİLİMSEL VE ELEŞTİREL YAZILARI

Abstract

Beşer ve Tabiat, işgal altındaki Osmanlı Türkiyesi'nde 7 Ağustos-11 Eylül 1919 tarihleri arasında, haftalık olarak beş sayı yayınlanabilmiş popüler bir bilim dergisidir. Dergi, son dönem Osmanlı bilginlerinden Subhi Edhem tarafından çıkarılmış olup onun son eseridir. Dergide doğabilimleri, felsefe, sosyoloji, ekonomi, coğrafya, hukuk, sanat, müzik, antropoloji, dil, biyogra ve dönemin Osmanlı bilim, eğitim ve kültür hayatına yönelik haber ve eleştiriler gibi çok farklı alanlara ilişkin yazılar bulunmaktadır. Resim ve fotoğraar içeren dergi, işgal altındaki Osmanlı Türkiyesi'ndeki düşünce ve kültür hayatını göstermesi açısından önemli bir tarihsel belgedir. Dergideki yazıların önemli bir kısmı Subhi Edhem'e aittir. Askeri veteriner olan Subhi Edhem, başta doğabilimleri olmak üzere bilimlerin her dalına ilgi duymuştur. Felsefeyle de ilgilenenen Subhi Edhem, çağdaş bilimsel ve felse görüşleri popülarize eden çok sayıda eser kaleme almıştır. Döneminin çok yazan, çok okunan yazarlarından olduğu anlaşılan Subhi Edhem bazı bilimsel-felse dergiler de çıkarmıştır. Uzun ömürlü olmayıp kısa süre sonra kapanan bu dergilerden sonuncusu Beşer ve Tabiat'tır. Bu makalede dergi ve içeriği tanıtıldıktan sonra Subhi Edhem'in çeşitli dallarıyla doğabilimleri, bu bilimlerin İslâm dünyası, Osmanlılar ve Avrupa kültüründeki tarihi, doğabilimlerin okullarda nasıl öğretilmesi gerektiği, dönemin önemli eser ve bilginlerinin yanı sıra Darülfünûn konusundaki çok önemli bilimsel eleştirilerini içeren makaleleri incelenip değerlendirilerek zihniyetinin çeşitli yönleri ortaya çıkarılmaktadır.