GARİBNÂME’DE YÜZ, BEÑİZ, RÛY SÖZCÜKLERİNİN EŞDİZİMLİLİKLERİ

Abstract

İnsan vücuduyla ilgili adlar temel sözcükler olarak bir dilin sözvarlığını oluşturmada önemli bir yere sahiptir. Garibnâme’de yüz, beñiz, rûy sözcükleri ile sınırlanan bu çalışmada bu sözcüklerin kavramları oluşturmada üstlendikleri görevleri ve bunları nasıl hangi yapılarla meydana getirdikleri incelenmiştir. Bu inceleme sözcüklerin birlikte kullanıldıkları diğer sözcüklerle kurdukları şekil ve anlam ilişkilerine, eşdizimliliklerine göre yapılmıştır. Çalışmada Garibnâme’de yüksek sıklıkta kullanılan yüz, beñiz, rûy düğüm sözcük olarak değerlendirilerek bu sözcüklerin eşdizimlilikleri incelenmiştir. Çalışma Kemal Yavuz’un hazırladığı dört ciltlik Âşık Paşa’nın Garibnâme adlı eseri ile sınırlandırılmıştır. Âşık Paşa’nın Garibnâme adlı eserinde yüz, beñiz, rûy sözcüklerini sözcük birliktelikleri çıkarılmış, bu sözcüklerle kurulan çok sözcüklü birimler/biçimbirim dizileri incelenmiş sözcük üstü birimler içinde yüz, beñiz, rûy sözcüklerinin çekirdek anlamlarındaki aşınmalar ve bu sözcüklerin dildeki ve insan zihnindeki hangi konu ve kavramları anlatmak için birer araç oldukları tespit edilmiştir. Şairin, yüz, beñiz ve rûy sözcüklerini metnin türüne uygun bir şekilde bol benzetme ve mecazlarla işleyerek kullandığı görülmüştür.