Fransız Mühendis Collignon’un Kinematik Kitabının Osmanlıca Uyarlaması: Margosyan’ın Fenn-i Mihânik-i Riyâzî Ders Notları

Abstract

Üniversite eğitimini Fransa’daki mühendislik okulu École des Ponts et Chausséés’de (EPC) tamamlayan Aram Margosyan, Osmanlı Devleti’nde üst düzey bürokratik görevler yürütmenin yanı sıra, Osmanlı’nın ilk sivil mühendislik okulu olan Hendese-i Mülkiye Mektebi’nin ilk sivil hocalarından biridir. Margosyan’ın bu okulda okutulmak üzere kaleme aldığı Fenn-i Mihânik-i Riyâzî (FMR) kitabı bu çalışma kapsamında incelendi. Söz konusu kitaba kaynaklık edebileceğini tahmin ettiğimiz 1883’ten önce basılmış Fransızca mekanik kitaplarının kinematik bölümlerini Margosyan’ın eseriyle karşılaştırdık. Bu inceleme neticesinde EPC’de Margosyan’ın öğrenci olduğu dönemde hocalık yapmış Édouard Collignon’un eseriyle Margosyan’ın eseri arasında hem şekilsel hem de içerik olarak büyük örtüşmeler tespit ettik. Collignon’un eserine kitabında hiç atıf yapmayan Margosyan, Collignon’un eserinin birebir çevirisini yapmamış ve sadece yarıya yakın kısmını Osmanlıcaya uyarlamıştır. Konu anlatımında Collignon’un kitabında verilen şekillerden ve geometrik açıklamalardan büyük ölçüde yararlandığını gösterdiğimiz Margosyan, Osmanlıca teknik kitap yazmadaki dönemin zorluklarını bu şekilde aşmaya çalışmıştır. Emsalleri arasında geometrik anlatımın en yoğun olduğu Collignon’un kitabını uyarlamak için seçerken bu özelliğinin rol oynadığını düşünüyoruz.