Osmanlı Döneminde Kudüs’e Yahudi Göçü, İdari ve Sosyal Yapı ile Okullar

Abstract

Osmanlı dönemindeki seyyahlarının en önde gelen ismi olan Evliya Çelebi’nin meşhur Seyahat-nâmesiniokuduğumuzda, Mescid-i Aksa konusunda mabede o günün şartlarında 800 kişinin hizmet ettiği geniş birteşkilatlanmanın mevcut olduğu gözümüze çarpıyor. Bu harika teşkilatlanmayı sağlayan da tabii ki Osmanlı Devleti’ninbölgeye olan desteği idi. Mescid-i Aksa’da Ehl-i Sünnet Mezheplerden her birinin, birer hatibi ve imamı bulunmasıdışında, elli de müezzin mevcuttu. Diğer hizmet erbabını da buna ekleyince bakım işlerinin geniş bir yapıya sahip olduğugörülmektedir. Evliya Çelebi’den aldığımız bilgiler doğrultusunda, Osmanlı Cihan Devleti’nin bu eski ve mübarekibadethaneye ne kadar büyük bir önem verdiğini göstermektedir. İslâm âleminin önemli mabetlerinden Mescid-i Aksaaltı Osmanlı padişahı tarafından çeşitli onarımlarla yenilenmiştir. Şu andaki mevcut kubbesi 1752 tarihinde III. Osmantarafından yaptırıldı. Avlusunda, yağmur duası için namaz kılınacağı sırada kullanılan ve görüntüsüyle harika bir sanateseri olduğu mesajını veren bir minber vardır. 1388 yılında inşa edilen bu minberin mermer sütunları hemen dikkatçekiyor. Bir diğer alanda Memluk’lerin 1482 yılında yaptığı şadırvanı, mabetteki en orijinal şadırvan olarak dikkatleriçekerken bugün eski görüntüsünü korumakta. Üstelik hemen yanında Eyyubi sanat eseri bir başka yuvarlak şadırvandaha mevcuttur. Harem-i Şerif-i bezeyen Kubbetü’l-Mirac, Kubbetü’n-Nebi, Kubbetü’l-Yusuf gibi diğer küçük yapılarınhemen hepsinin Osmanlı’dan izler taşıdığını ve daha evvelinden kalan izlerin de itina ile korunmaya çalışıldığınıgörüyoruz. Osmanlılarla birlikte bu topraklarda kesintisiz 401 yıl hüküm süren bir Türk-İslâm medeniyeti tüm izleriylebizleri kendine ram ediyor. Devlet-i Âli Osman’ın burada sağladığı barış ve güven atmosferi bugün yerini gerginlik vekargaşaya bırakmış olmasına rağmen Kudüs’te yaşayanlar Türk’ün şefkat, merhamet ve adaletini bekliyor.