OSMANLI ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA ŞAHKULU SULTAN TEKKESİ VE POSTNİŞİNLERİ

Abstract

Kadıköy ilçesine bağlı Merdivenköy’de yer alan Şahkulu Sultan Tekkesi bazı kay-naklara göre 1329’da Pelekanon (Maltepe) Savaşı’nın ardından Orhan Gazi tarafın-dan bir Ahi zaviyesi şeklinde kurulmuştur. Rivayete göre tekkenin banisi ve ilk şeyhi Şahkulu Sultan, Bizans ile mücadeleler sı- rasında şehit edilmiştir. Bu tekke XVI. yüz-yılın başlarında eski nüfuzlarını kaybeden Ahilerden, kendilerine bağlanan Yeniçeri Ocağı’nın da etkisiyle giderek güçlenen Bektaşilere intikal etmiştir. Osmanlı baş- kentini Anadolu’ya bağlayan yol üzerinde bulunan tekke devlet-ordu-tarikat ilişki-lerinde ve teşrifatta özel bir yere sahipti. Pirevi’nden İstanbul’a gelen dedebaba-lar, İstanbul’daki Bektaşi ricali ve Yeniçe- ri Ocağı’nın ileri gelenleri tarafından bu tekkede merasimle karşılanır ve İstanbul’anakledilirlerdi. 1826’da Yeniçeri Ocağı ilebirlikte Bektaşi tarikatının da lağvedilme-siyle tekke Nakşibendilere devredilmiş,o tarihteki postnişini Ahir Mehmet Baba,Tire’ye sürülmüştür. Şahkulu Sultan Tekke-si bu süreçte durgunluk dönemi yaşadıktan sonra XIX. yüzyılın ortalarından itibaren canlanıp tekrar eski önemini kazanmıştır. Özellikle Mehmet Ali Hilmi Dedebaba’nın meşihatı boyunca (1863-1907) tekke yo- ğun bir imar faaliyetine sahne olmuştur. İstanbul’da Bektaşiliğin en parlak temsil-cisi olan Şahkulu Sultan Tekkesi askeri ve siyasi öneminin yanı sıra Bektaşi edebiyatı ve musikisinde de önemli bir yere sahiptir. Osmanlı’nın son döneminde tekke İstanbul için de verimli bir kültür hayatına sahne olmuştur. Ayrıca tekke haziresindeki me-zarlardan anlaşıldığı kadarıyla mensupları arasında devlet ricalinden birçok kimse bu- lunan tekke “aristokrat” İstanbul Bektaşili- ğini temsil etmektedir. 1925’te tüm tekke,zaviye ve türbelerin kapatılmasından sonra uzun yıllar terk edilen ve günümüzde ye-niden canlandırılan bu tekke İstanbul’uninanç ve kültür tarihinde mühim bir yere sahiptir. Bu çalışmada ilmi ve akademik metotlar çerçevesinde tekkenin tarihi arşiv belgeleri ve ana kaynaklar ışığında ortaya konulacaktır.