MECMÛ‘A-İ FÜNÛN”DA MODERN DOĞA BİLİMLERİ

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı dönemindeki ilk popüler bilim dergisi olup Haziran 1862'den Haziran 1867 tarihine kadar beş yıl boyunca kırk yedi sayısı neşredilmiş Mecmû'a-i Fünûn'da yer alan ve modern doğa bilimleriyle ilgili altı yazı tanıtılıp incelenmiştir. Bunlar Kadri Bey'in "Alâ'im-i Semâviye", Dâniş'in "Kuvve-i Elektrikiye", Hacı İskender'in "Arzın Hareket-i Yevmiyesinin Mâddet-i İsbâtı", Münif Paşa'nın "Târîh-i Telgraf", Safvet Paşa'nın "Suyun Mâhiyet ve Envâ'ı ve Havâss-ı Hikemiye ve Kimyeviyesi" ve Mehmed Şevkî'nin "İlm-i Hey'et" başlığını taşıyan yazılarıdır. Birinci yazıda meteoroloji olaylar, ikinci de elektrikle ilgilidir. Üçüncü yazıda Dünya'nın dönüşüyle ilgili olarak 1851'de Paris'te Leon Foucault tarafından yapılan deney anlatılmaktadır. Münif Paşa, elektrikli telgrafın bulunmasına götüren bilimsel çalışmalardan söz etmektedir. Safvet Paşa yazısında su dolayısıyla kimyadaki bazı gelişmelerden bahsetmektedir. Son yazıda, Güneş sistemi ve kuyruklu yıldızlar hakkında Batı'da yapılan bazı bilimsel gözlemler ve sonuçları anlatılmaktadır