Fishelov’un modeline göre Memleket Hikâyeleri’ndeki karakterlerin tespiti

Abstract

Roman, hikâye, tiyatro, hatıra ve mizah gibi edebiyatın neredeyse her türünde kalem oynatmış olan Refik Halit Karay, Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âti yazarlarının yanı sıra Batılı yazarları da okuyarak kendi üslubunu oluşturmuş, akıcı bir İstanbul Türkçesi kullanarak Anadolu’yu tüm samimiyetiyle anlatmayı başarmıştır. Anadolu’nun ve Anadolu insanının kötü tarafları kadar iyi taraflarının da olduğu üzerinde duran Refik Halit, bunu gösterebilmek için insanları çok iyi gözlemlemiş, ayrıntıya boğulmadan ve detaylı tasvirlere girişmeden son derece canlı, sanki içimizden biriymiş gibi olan kişiler kurgulayabilmiştir. Refik Halit’in hikâyelerinde de gördüğümüz gibi pek çok eserde karşımıza çıkan çok yönlü kişileri inceleyebilmek için başta Forster olmak üzere pek çok teorisyen çeşitli tipolojiler geliştirmiştir. Forster’ın tipolojisi uzun süre geçerliliğini korumuş olmakla birlikte düz yuvarlak ayrımının yetersizliği Harvey ve Hochman gibi isimlerin çok daha detaylı olan tipolojiler geliştirmelerine ortam hazırlamıştır. Fishelov da “Types of Character, Characteristics of Types” isimli makalesinde hem Forster’ı hem de Harvey ve Hochman’ı eleştirdikten sonra kendi dörtlü tasnifini ortaya koymuştur. Karakterleri; “saf tip”, “birey benzeri tip”, “tip benzeri birey” ve “saf birey” olmak üzere dört kategoriye ayırarak incelediği modeliyle karakterlerin zaman zaman görmezden gelinen veya herhangi bir kategoriye dâhil edilemeyen özelliklerinin ortaya çıkarılmasına yardımcı olmuştur. Bu çalışmada Memleket Hikâyeleri’nde yer alan on sekiz hikâye Fishelov’un dörtlü tipolojisine göre incelenmiş olup karakterlerin hangi kategoride değerlendirilebileceği tespit edilmiştir.