Kitāb-i ʻİlm-i İmlā Adlı Eser Üzerine

Abstract

Bu çalışmada Çağatay Türkçesiyle yazılmış Kitāb-i ʻİlm-i İmlā adlı yazım kılavuzu tanıtılmıştır. Kitāb-i ʻİlm-i İmlā 1929 yılında, Kaşgar’da İsveç Misyoner Kilisesinin desteğiyle basılmıştır. Eser, İsveçli misyoner ve dilbilimci Gustaf Ahlbert tarafından Abdulkadir Ahund adlı bir Uygur Türkünün yardımıyla yazılmıştır.Bu çalışma, Çağatay Türkçesinin yazı geleneğinin anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla, eserin tanıtımı ve Ḥarf-i Sāzlıḳ Ḳāʻideleri’nin aktarmasını içermektedir. Eserin dış ve iç özellikleri tanıtıldıktan sonra, Ḥarf-i Sāzlıḳ Ḳāʻideleri yazıçevrim yöntemiyle yeniden kurulmuştur. 76 sayfadan oluşan eserde ön söz dışında yedi bölümden oluşmaktadır. Bazı bölümlerde, alt bölümler de bulunmaktadır.Yazıçevrimli metnini aktardığımız Ḥarf-i Sāzlıḳ Ḳāʻideleri’nde Doğu Türkistan mollalarının yazma usulleri anlatılmaktadır. Bu usuller, dönemin yazı dili olan Çağatay Türkçesinin yazım kurallarıdır. Bu kuralların nasıl uygulandığına dair beş kısa örnek metin Ḥarf-i Sāzlıḳ Ḳāʻideleri’nden sonra yer almaktadır. Ḥarf-i Sāzlıḳ Ḳāʻideleri’nin yazıçevrimli metniyle birlikte Türkiye Türkçesine aktarması da çalışmamızda yer almıştır. Örnek metinlerin ise yalnızca yazıçevrimleriyle yetinilmiştir.