Cilt enfeksiyonlarının geleneksel tedavisinde kullanılan ononıs spınosa L. külünün antifungal etkisinin araştırılması

Abstract

Yüzyıllardır halk arasında uygulanan geleneksel bitki tedavileri, son yıllarda bitkisel kaynaklı doğal ürünlerin kullanımına karşı eğiliminin artmasıyla yeniden ilgi odağı olmuştur. Buna ek olarak günümüzde fırsatçı mantar enfeksiyonlarının morbidite ve mortalitesindeki artış ve mantarların antifungal ajanlara karşı hızla geliştirdikleri direnç sorunu, bitki kaynaklı preparatların yeni antifungaller olarak kullanıldığı geleneksel tedavi alternatifini de gündeme getirmektedir. Leguminosae ailesinde yer alan Ononis spinosa L. (kayışkıran otu), birçok hastalığın yanı sıra deri lezyonları ve/veya enfeksiyonlarının geleneksel tedavisinde kullanılmaktadır. Yapılan çalışmalar da, Ononis spinosa (OS)’nın antibakteriyel, antifungal, antiinflamatuvar ve analjezik etkileri olduğunu desteklemektedir. Bu bitkinin genellikle kök ve aerial kısımlarının kullanılmasına karşın; ülkemizin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, cilt enfeksiyonlarına karşı yerel halk, OS külünü daha yaygın olarak kullanmaktadır. Literatür taramasında bu bitkinin külünden elde edilen ekstraktların antifungal etkileri ile ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın amacı, Şırnak’ın Cizre ilçesinden toplanan OS örneklerinin 400°C’de yakılmasıyla elde edilen külünün antifungal etkisinin araştırılmasıdır. OS külünün steril distile su ve etanol içinde ekstraksiyonu yapılmış ve elde edilen ekstraktların in vitro antifungal aktiviteleri; bir Candida albicans standart suşu (ATCC 95071) ile 9 klinik izolat (C.albicans, Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida krusei, Candida guilliermondii, Candida parapsilosis, Candida pelliculosa, Trichosporon asahii, Trichophyton rubrum) olmak üzere toplam 10 mantar suşu üzerinde disk difüzyon (DD) yöntemi ile araştırılmıştır. Elde edilen veriler mikrodilüsyon yöntemi ile belirlenen minimal inhibitör konsantrasyon (MİK) ve minimal fungisidal konsantrasyon (MFK) değerleri ile de desteklenmiştir. Çalışmamızda, OS külünün hem su hem de etanol ekstraktlarının C. albicans standart suşuna karşı etkili olduğu saptanmış (DD inhibisyon zonu sırasıyla, 16 ve 15 mm; MİK= 1.25 µg/ml, MFK= 1.25 µg/ml); bir C.glabrata klinik izolatı üzerindeki etkinin, sadece etanol ekstraktı ile oluşturulduğu (DD inhibisyon zonu= 10 mm; MİK= 5.00 µg/ml, MFK= 40.00 µg/ml) gösterilmiştir. Buna karşın diğer klinik Candida spp. suşları ile T.asahii ve T. rubrum suşlarına karşı herhangi bir antifungal etki belirlenememiştir. Sonuç olarak çalışmamızda, cilt enfeksiyonlarının geleneksel tedavisinde kullanılan OS külünün bazı Candida suşları üzerinde antifungal etkisi olduğunu vurgulayan ön veriler elde edilmiş; ancak bu bulguların daha kapsamlı ve ileri çalışmalarla desteklenmesi gerektiği kanısına varılmıştır.