KAZAK ŞİİRİNDE TEMATİK DEĞİŞİMLER (MAĞCAN CUMABAEV'İN ŞİİRLERİ ÖRNEĞİNDE)

Abstract

Günümüz Kazak şiiri, zengin sözlü geleneğin devamıdır. Kazak yazılı edebiyatının asıl kurucuları Ibıray Altınsarin ve Abay Kunanbayevdir. Kazak şiiri, yazılı dönemden itibaren farklı değişim ve dönüşümlere uğramıştır, her dönemin kendine has siyasî, sosyal olay ve düşüncelerinden etkilenmiştir. Bu sosyal ve siyasal olaylar bazı şairlerineserlerinde pozitif yönleri ile yer alırken, bazı şairlerce sert bir tenkitlekarşılanmıştır. Kazak toplumu için gelmiş geçmiş en büyük düşünür, filozof, fikir adamı, şair ve yazar olarak kabul edilen Abay Kunanbayevinyaşadığı dönemde, Rusyanın, Kazak coğrafyasında yeni yeni hâkimiyetkurduğu görülür. Bu süreçte Kazak topraklarında bir yandan Rus okullarıaçılırken, diğer yandan eski usul medreselerin varlığı devam eder. Medreselerden yetişen yazar ve şairlerin şiirlerinde daha çok dinî, ahlaki ve kültürel unsurlar ön plana çıkarken, Abay gibi hem medrese eğitimi almış;hem de Batı edebiyatı konusunda kendini yetiştirmiş şairler, dinî ve ahlakîkonuların yanında, yenileşme ve modernleşmeyi de ele alırlar. Kazak coğrafyasında Rusya, siyasi olarak, Abaydan sonraki dönemde, hâkimiyetiniperçinler. Bu süreçte bir taraftan parti politikaları doğrultusunda tüm Sovyetler Birliği coğrafyasında tek tip insan yetiştirme propagandaları şiirekonu olurken, bir taraftan da bazı aydınlar tarafından, bağımsızlık, tarihve Turan fikri etrafında Türkçülük konusu işlenir. İkinci Dünya Savaşıyıllarına gelindiğinde ise Kazak şiirinde daha çok vatan savunması ve Nazi işgaline karşı hep birlikte tek yürek olma konusu ön plana çıkar. Bağımsızlığın kazanıldığı 1991 sonrasında ise Kazak şiirinde daha çok millîheyecanların dile getirildiği ve milliyetçilik duygularının destansı bir dilleortaya konulduğu dikkat çeker. Kısaca tema değişimlerindeki durum; dönemlere, alınan eğitime, halkı derinden etkileyen olaylara ve kişisel yaşananlara bağlı olarak oluşan değişimlerdir. Bu bağlamda ele aldığımızdaMağcanın şiirlerindeki tema değişiklikleri tüm Kazak şiirindeki değişimlerle de paralellik arz etmektedir.