CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA İLK MEKTEPLERDE İNSANİ VE TOPLUMSAL DEĞERLER EĞİTİMİ: RESİMLİ, YENİ MUSÂHABÂT-I AHLÂKIYE VE MEDENİYE DERS KİTABI ÖRNEĞİ

Abstract

Çalışmada Cumhuriyet’in ilk yıllarında vatandaşlık ve ahlak eğitimi ile doğrudan ilgilibir ders materyali olan “Resimli, Yeni Musâhabât-ı Ahlâkıye ve Medeniye” adlı eser incelenmiştir.Mekâtib-i iptidaiyelerde okutulmak üzere hazırlanmış olan bu eser aynı zamanda Malumât-ıMedeniye derslerine hazırlık niteliğinde bir ahlak ve vatandaşlık bilgisi kitabı olma özelliğinitaşımaktadır. Eserde yer alan içerikten hareketle Cumhuriyet’in ilk yıllarında ilkokullardaverilen değerler, vatandaşlık ve ahlak eğitiminin boyutları değerlendirilmiş, Cumhuriyet’inilk yıllarında vatandaş yetiştirme düşüncesi içerisinde hangi özelliklerin öne çıkarıldığı ortayakonulmuştur. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme yaklaşımıkullanılmış, veriler içerik analizi ile değerlendirilip yorumlanmıştır.Araştırmada elde edilen sonuçlara göre kitapta “bireysel gelişim, toplumsal uyumve dini inanç” kategorilerinde vatandaşlık ve ahlaki değerler yer almıştır. Bu kategorileriçerisinde bireysel gelişim ile ilgili değerlere %76.9 oranında, toplumsal uyum kategorisindekideğerlere %20.5 oranında, dini inanç kategorisine de %2.6 oranında yer verilmiştir. Kitaptagünlük hayattan seçilen örnek olayların da kullanımı yoluyla çocuğun yakın çevresi ile deilişkiler kurmasına önem verildiği, böylece verilen mesajların sadece bilgilendirmeyi esasalmadığı, hayatta pratik olarak uygulanmasının da önemsendiği görülmektedir. Kitapta“ahlakî telkin” yaklaşımı esas kabul edilirken; çocuğun bilgi sahibi olduğu konu hakkındadüşünüp fikir beyan etmesi ve kendisini ifade etmesi de önemsenen konular olmuş, bununiçin de soru-cevap yöntemi bir öğretim yaklaşımı olarak benimsenmiştir.