Osmanlılar’da Analitik Geometri

Abstract

Modern matematiğin en temel uğraş alanlarından biri olan analitik geometri, OsmanlıModernleşme Dönemi’nde ülkeye aktarılmaya çalışılan bilim dallarından biridir. Eldekiçalışma Osmanlıca kaleme alınmış dokuz farklı yazarın analitik geometri kitaplarını / kitapbölümlerini karşılaştırmalı olarak ortaya koymaktadır. Modern matematiğin Osmanlılar’agirdiği ilk kaynak olma özelliğine sahip, Başhoca İshak Efendi’nin Mecmûa-i Ulûm-ı Riyâziyeadlı eserinde Descartes’ın geometri çalışmalarından bahsedilmemesine rağmen, analitikgeometrinin kullanıldığı tarafımızca tespit edilmiştir. Ahmed Zihnî Efendi’nin Hendese-iHalliyye (1892) adlı eseri, Osmanlılar’da yazılmış ilk analitik geometriye gerçekten vakıfkitaplardan biridir. Şükrü Sayan ise “Kemmiyyât-ı mevhûmenin sûret-i irâesine dair yeni birnazariyye” adlı makalesinde “yeni bir nazariyye” ifadesini kullanmakla birlikte, yeni bir fikirortaya atmadığı gibi yeni bir cebirsel hesaplama kolaylığı da getirmemiştir. Bütün kitaplardikkate alındığında, yazarların askerî kökenli, faydalanılan kaynakların ise ağırlıklı olarakFransızca olduğu belirlenmiştir.