Klasik Tefsir Hareketlerinin Mûsâ-Hızır Kıssası Bağlamında Mukayesesi

Abstract

İslâmî geleneğin dini yorumlama çabaları için beyan, irfan ve burhan olmak üzere üç ana te’vil yönteminden bahsedilebilir. Zikredilen bu üç genel yapının tefsir geleneğindeki yansımaları nasıldır? Bu makalede, Mûsâ-Hızır kıssası özelinde klasik tefsir hareketlerinin mukayese edilmesi hedeflenmiştir. Aynı doğrultuda müfessirlerin takip ettikleri yöntem ile yorum farklılıkları arasındaki ilişkinin tespit edilmesi de amaçlanmıştır. Bunun için de onların, kıssanın anlatıldığı Kehf sûresinin 60-82. âyetlerini nasıl yorumladıkları incelenmiştir. Her bir akımın önde gelen müfessirlerine ait izahlar, kategorize edilmiş ve bu esnada karşılaştırma yöntemi uygulanmıştır. Özellikle bu açıdan çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı umulmaktadır. Klasik tefsirlerin ekseriyetle kıssayı bir kelamcı ve fıkıhçı bakış açısıyla yorumladıkları görülmüştür. Mesela kıssada geçen şahısların sıfatları ile ilgili yorumlar dahi daha çok Hızır’ın ortaya koyduğu faaliyetlerin Kelam ve Fıkıh İlmi çerçevesinde izahını mümkün kılmaya yöneliktir. Beyanî te’vil yöntemi kadar çok olmasa da bazı tefsirlerde irfânî te’vil yöntemine de başvurulmuştur. Sonuç olarak farklı ifade kategorisi ya da hitap şekillerine sahip Kur’ân pasajlarının, genellikle müfessirin takip ettiği yönteme göre izah edildiği müşahede edilmiştir.