Yolculuk ve Gölge Arketipleri Bağlamında Ferit Edgü’nün “Leş” Öyküsü

Abstract

Arketipsel eleştiri, Carl Gustav Jung’un Analitik Psikoloji adlı kuramında yer alan ve insanlığın ortak birikimini açıklayan arketiplerden yararlanılarak gerçekleştirilen bir eleştiri yöntemidir. Bu eleştiri yöntemi; edebî eserlerin olay örgülerinde, kişilerinde ve birtakım sembollerde gözlemlenebilen arketiplerin tespit edilerek eserin anlamının açıklanmasını hedefler. Modern Türk edebiyatının önemli yazarlarından Ferit Edgü, eserlerinde bireyi merkeze alan, bireyin sorunlarını önemseyerek eserlerini kaleme alan bir yazardır. Türk öykücülüğünde 1950 kuşağı olarak adlandırılan öykü yazarları arasında yer alan yazarın bu kuşağın diğer yazarları gibi bunalım, yabancılaşma, bireyleşme sorunları çerçevesinde eserler kaleme aldığı söylenebilir. Bozgun adlı öykü kitabında yer alan “Leş” öyküsü kendisini denizin ortasında bir teknenin içinde bulan, evine ulaşmaya çalışan bir öykü kişisini anlatır. Ancak öykü kişisi teknesine musallat olan leşle ve denizde çıkan fırtınalarla mücadele etmek zorunda kalır. Öykünün metaforik bir anlatımla yazıldığı ve imgesel bir dile sahip olduğu görülmektedir. Bu anlatım tarzı ve imgesel dil, öykünün değişik açılardan yorumlanmasını mümkün kılar. Yoruma açık imgesel yapısıyla öykü, arketipsel eleştiri yöntemiyle incelenmeye uygundur. Literatür taraması yapılmış ve “Leş” öyküsünün arketipsel eleştiri yöntemiyle incelenmediği görülmüştür. Bu çalışmada arketipsel eleştiriden yararlanılarak öykünün özgün bir değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmıştır. Öyküdeki imgesel dil bu bakış açısıyla çözümlenmiştir. Öyküdeki mevcut yolculuk ve arayış metaforu ile leş imgesi yolculuk ve gölge arketipleri bağlamında yorumlanmıştır.