Kuzey Afrika Ülkelerinin İthalatında Kaynak Ülke Çeşitlendirmesinin Yoğunlaşma Oranı ve Herfindahl-Hirschman Endeksi Aracılığıyla Ölçümü

Abstract

Ülkeler, ülke içinde üretilmeyen ihtiyaçlarını diğer ülkelerden ithal ederek karşılarlar. 2022 yılındaki Rusya-Ukrayna savaşı sonrasında ithalatın sadece bir veya birkaç kaynak ülkeden yapılmasının riski ortaya çıkmıştır. Savaş, afet vb. durumlarla karşılaşan ülkelerden yapılan ithalatın kesilmesi önemli bir risk unsurudur. Riski azaltmak için ithalatçı ülkelerin kaynak ülke çeşitlendirmesine gitmesi gerekmektedir. Ayrıca kaynak ülke çeşitlendirmesine gidilmesi pazarı daha rekabetçi hale getirecek ve uzun dönemde bölge ülkelerinin çıkarına olacaktır. Bu nedenle ülkelerin mümkün olduğunca fazla sayıda ülkeden mal ithal etmesi ve kaynak ülke çeşitlendirmesine gitmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı Kuzey Afrika ülkelerinin (Mısır, Libya, Cezayir, Tunus, Fas) ithalatta kaynak ülke çeşitlendirmesine gidip gitmediğini araştırmaktır. Bu amaçla 2001 yılından sonra piyasa yoğunlaşması ölçümlerinde kullanılan yoğunlaşma oranı (CR4, CR8) ve Herfindahl-Hirschman (HHI) endeksleri hesaplanarak yorumlarda bulunulmuştur. Çalışma sonucunda Mısır’ın kaynak ülke çeşitlendirmesini diğer Kuzey Afrika ülkelerine nazaran daha başarılı gerçekleştirdiği ortaya çıkmıştır. Kaynak ülke çeşitlendirmesi bakımından en zayıf ülke Tunus çıkmıştır. HHI değeri ortalamalarına göre Kuzey Afrika ülkelerinin tamamında düşük yoğunlaşma mevcuttur. Yoğunlaşma oranı (CR4) ortalamalarına göre ise Mısır, Libya, Cezayir ve Fas’ta orta dereceli yoğunlaşma; Tunus’ta yüksek yoğunlaşma mevcuttur. Libya, Cezayir, Tunus ve Fas’ın daha fazla kaynak ülke çeşitlendirmesine gitmesi gerekmektedir. Ayrıca Kuzey Afrika pazarında Çin, Fransa, İtalya ve İspanya gibi ülkelerin ağırlığının bulunduğu ve Türkiye’nin pazarda payını artırdığı sonuçları da ortaya çıkmıştır.