Kâtip Çelebi’nin Keşfü’z-Zunûn’unda Sınıflama Yöntemi

Abstract

İnsan zihni evrendeki bireylerin sayısız çokluğunu kolayca kavrayamadığı için bireylerarasında bulduğu ortak özelliklere dayanarak sınıflar oluşturur ve onları bu sınıflar yoluylasınırlayıp kavrayabilir. Sınıflama, sınıflama yapılan toplumun düşünsel yapısı ve özellikleriniiçinde taşır. Sınıflama, sınıflandırılanı değişik yaklaşımlarla bilmeyi, anlamayı gerektirir. Yazıöncesi toplumlarda başlayan bu yaklaşım felsefe ve bilim alanlarının olmazsa olmazı durumunagelmiş; günümüz arşivlerinde kurumsal yapıyı, kütüphanelerinde ise evrensel bilgiyi sınıflamaçalışmalarına dönüşmüştür.Bu çalışmanın amacı, felsefe, bilim, kütüphane ve arşiv alanlarında sınıflamanın geneltarihçesini belirlemek, İslâm Dünyası ve Osmanlı İmparatorluğu’ndaki sınıflama çalışmalarıışığında Kâtip Çelebi’nin bibliyografik çalışması Keşfü’z-Zunûn’daki sınıflama olgusunuaçıklamaktır. Kâtip Çelebi’nin yapıtının seçilme nedenleri; yapıtın, Osmanlı İmparatorluğusınırları içinde yazılı literatüre yönelik çalışmaların, özellikle bibliyografik araştırma vesaptama aşamasında ana başvuru kaynakları arasında bulunması ve o dönem Osmanlıkütüphanelerinde kitap sayısı en çok üç tanesinde beş bini bulurken, Kâtip Çelebi’nin Keşfü’zZunûn’unda 14.500 kitabın tanıtımının yer almasıdır. Çalışmada Kâtip Çelebi’nin Keşfü’zZunûn’daki sınıflama içinde yer aldığı İslâm ve Osmanlı İmparatorluğu kültüründen çoketkilendiği yönündeki hipotez, belgesel tarama ve betimleme yöntemi ile doğrulanmayaçalışılmıştır. Nitekim bu etkiyi Kâtip Çelebi’nin bibliyografik çalışmasında, gerek bilgi/bilimsınıflanmasına ilişkin görüşleri gerekse yapıtın alfabetik ana düzeninde görmek olanaklıdır.