KÜLTÜREL BELLEK VE SÜREKLİLİK: KINA GECELERİNDEN MEZUNİYET KINALARINA

Abstract

İnsan hayatında önemli geçiş dönemleri vardır: doğum, evlilik ve ölüm gibi. Dâhil olunan medeniyet dairesine ve toplumsal kabullere göre ara geçiş dönemleri de bulunmaktadır. Günümüz dünyasında bu geçiş dönemlerine mezuniyeti de eklemek gerekir. Mezuniyetle birlikte öğrencinin, resmî kurumlarca, toplumca ve bireylerce eğitim-öğretim süreçlerinde edinmiş olduğu bilgi ve beceriler onaylanmış olur. Mezuniyetin; mezuniyet belgelerinin verildiği resmî mezuniyet törenleri ve öğrencilerin gayri resmî olarak düzenledikleri mezuniyet balosu, mezuniyet yemeği, mezuniyet kınası ve mezuniyet mevlidi gibi kendine has törenleri oluşmuştur. Makalede üniversite mezuniyeti bir geçiş dönemi olarak kabul edilmiş, öğrencilerin mezuniyetlerini kutlamak için gerçekleştirdikleri törenlerden biri olan "mezuniyet kınası" ele alınmıştır. Makalenin amacı; "mezuniyet kınası" ile "kına gecesi"ni karşılaştırılarak kültürel belleğin yeni törenler için kaynaklık edip etmediğini sorgulamaktır. Bunun için mezuniyet kınaları katılımlı gözlem yoluyla gözlenmiş, mezuniyet kınasına katılan farklı üniversitelerin öğrencileriyle mülakat yapılmıştır. Çalışmanın bir başka kaynağı da öğrencilerin mezuniyet kınasıyla ilgili elektronik ortamdaki yorumları olmuştur. Makalede öncelikle kültürel bellek ve ritüel olmak üzere kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Ardından üniversitelerdeki öğrenci grupları arasında ortaya çıkan mezuniyet kınaları, insan hayatındaki önemli geçiş dönemlerinden evliliğe ait bir ritüel olan kına gecesi ile karşılaştırılarak incelenmiştir. Böylece "kına gecesi"nin "mezuniyet kınası"na kaynaklık edip etmediği tartışılmıştır. Mezuniyet kınası düzenleme amacı olarak eğlence öne çıkmakla birlikte, öğrenciler mezuniyet kınası düzenlenmelerinin sebebini kendilerinden önceki mezunların da düzenlemiş olmalarına bağlamaktadırlar. Katılımcılara göre mezuniyet kınası gelenekteki kına gecesine benzemektedir ve "gelenekselleşmiş"tir. Sonuç olarak kına gecesinin yapısıyla mezuniyet kınasının yapısının benzediğini, anlam ve amaç arasında benzerliklerle birlikte farklılıkların da olduğunu; mezuniyet kınalarının, gelenekteki kına gecesinden hareketle şekillendiğini, kültürel belleğin yeniyi şekillendirmede etkili olduğunu söyleyebiliriz.