DAVID H. NUTTING VE İKİ OSMANLI KENTİ: DİYARBAKIR, BİTLİS (1854-1864)

Abstract

Bu makale, Amerikalı misyoner hekim David H. Nutting'in on dokuzuncu yüzyılın üçüncü çeyreğindeki (1854-1860) gözlemleri ve çalışma koşulları üzerinden iki Osmanlı kentini fiziksel ve sosyolojik koşullarıyla görünür kılmayı amaçlamaktadır. Yüksek öğrenim düzeyi ve dikkatli gözleri ile bu tanıklık tahlil düzeyindeki aktarımları ile özellike kayda değerdir. Nitekim, Osmanlı Devleti’nde donanımlı hekime duyulan ihtiyaç kendisinin oldukça farklı sınıflardaki kişilerle görüşmesine imkân tanımış ve gözlemleri de bu ölçüde zenginleşmiştir. Çalışmada, öncelikle David H. Nutting’in ülkesinden ayrılış ve Osmanlı İmparatorluğu’na geliş süreci kısaca somutlaştırılmaya çalışılmıştır. Ardından Diyarbakır kentinde kendisine duyulan ilk ihtiyaç üzerinden kaleme aldığı mektupları tıp bilimine ilişkin ayrıntılı aktarımları dışında belirli temalar üzerinden işlenmiştir. Bu temalar, bir hekim ve protestan olarak özellikle Ermeni ve Müslüman toplum ve liderleri ile yaşadığı ilişkiler, kentin coğrafi ve mimari özellikleri ve bunların insan sağlığına yansıma biçimleri üzerinden şekillenmiştir. Son olarak, Dr. Nutting’in Bitlis’te Diyarbakır’a oranla daha az sürede bulunması nedeniyle Bitlis’e ilişkin aktarımların daha sınırlı düzeyde işlendiği belirtilmelidir.