TÜRKİYENİN İHRACAT VE İTHALAT KOMPOZİSYONUNUN DIŞ TİCARET DENGESİ ÜZERİNE ETKİSİ: AB-15 ÜLKELERİ İÇİN İKİ YÖNLÜ PANEL ANALİZİ

Abstract

Literatürde yer alan birçok çalışmaya göre gelir ve döviz kurunun dış ticaret dengesinin temel belirleyicileri oldukları görülmektedir. Ancak, sadece gelir ve kurun değil, ayrıcabir ülkenin ihracat ve ithalat kompozisyonları da o ülkenin dış ticaret dengesini etkileyebilmektedir. Bu çerçevede çalışmada, gümrük birliği sonrası dönemde Türkiye’nin ihracatve ithalat kompozisyonun Avrupa Birliği-15 (AB-15) ülkeleri ile olan iki yönlü dış ticaretdengesine etkisi incelenmiştir. Çalışmanın dönemi 1997-2018 arasıdır. Çalışmada ihracatkompozisyonu, Türkiye’nin AB-15 ülkesinden herhangi birine yaptığı tekstil, giyim eşyası, deri ve ilgili ürünler, gıda ürünleri, içecekler ve tütün mamulleri ihracatının o ülkeyeyaptığı toplam ihracat içindeki payıdır. İthalat kompozisyonu ise Türkiye’nin AB-15 ülkelerinden herhangi birinden yaptığı orta ve orta-yüksek AR-GE yoğun ürün ithalatının o ülkeden yaptığı toplam ithalat içindeki payıdır. Ayrıca, geleneksel teoriye uygun olarak dövizkuru ve gelir değişkenleri modele ilave edilmiştir. Panel regresyon teknikleri sonuçlarınagöre ihracat kompozisyonu dış ticaret dengesini negatif, ithalat kompozisyonu ise pozitifetkilemektedir. Ayrıca, Kónya panel nedensellik testleri sayesinde ülke bazlı ihracat kompozisyonundan ve ithalat kompozisyonlarından dış ticaret dengesine doğru nedensellikincelenerek katsayı ve işaret sonuçları ortaya konulmuştur. Panel regresyon ve nedenselliksonuçlarına göre politika önerileri ortaya konulmaya çalışılmıştır.