“Çin Mucizesinin” Bir Çıkmazı: Kent-Kır Açıklığı

Abstract

Çin, 1970’lerin sonunda reform dönemine girdiğinden beri özellikle ekonomik büyüme oranları ve dışa açılma performansı ile göze çarpan bir ekonomik başarı kaydetmiştir. Böylece bölgesel ve küresel güç ilişkilerinde önemli bir konuma sahip olmuştur. Bu ekonomik başarının çözemediği sosyoekonomik sorunlar arasında farklı türlerde eşitsizlikler bulunmaktadır. Kalkınma kavramının sadece makroekonomik göstergelerdeki iyileşmeyle açıklanamayacağı tartışmaları dikkate alındığında Çin’deki gelir eşitsizliği, kent-kır açıklığı, bölgesel eşitsizlikler, eğitim ve sağlık alanındaki eşitsizliklerin incelenmesi önem kazanmaktadır. Bu yazının odak noktasında, kırsal alanların gelişmişlik düzeyinde kentlerin gerisinde kalması sonucu ortaya çıkan eşitsizlikler anlamında kent-kır açıklığı yer almaktadır. Çin reform döneminin başında kırsal kalkınmaya önem verilmiştir. Komün sisteminin kaldırılmasıyla tarımsal verimlilik arttırılmış ve yerel yönetimlerle kolektif olarak oluşturulmuş olan Köy ve Kasaba İşletmeleri sayesinde hem kırsal endüstrileşme gerçekleşmiştir hem de kırsal alanlarda tarım dışı gelir olanağı ortaya çıkmıştır. Öte yandan dışa açılma politikası ilerledikçe kırsal kalkınma üzerindeki vurgu yerini kent yanlı politikalara bırakmıştır. Sonuç olarak kentler, gelişmişlik düzeyinde kırsal alanlarla karşılaştırıldığında hükümetten aldıkları destekler ve özel sektörden ve yabancılardan aldıkları yatırımlar sonucu çok daha öndedir. Bölgesel eşitsizlikler gibi farklı eşitsizlik türleriyle ilişkili olan bu durum, gelir düzeyi ile ortaya çıktığı gibi eğitim ve sağlık alanlarındaki eşitsizlikler ile de kendini göstermektedir. Çin hükümetinin 1990’ların sonundan itibaren kent-kır açıklığı sorununu çözmek için aldığı önlemler ve uyguladığı programların bu anlamda başarılı olduğunu iddia etmek zor görünmektedir.