İMÂM ŞÂFİÎ’NİN (Ö. 204/820) TASAVVUFÎ YAKLAŞIMLARI

Abstract

En yaygın mezheplerden biri olan Şâfiîmezhebinin kurucusu İmâm Şâfiî, İslâm ilim tarihinin en önemli ve en etkili şahıslarından birisidir. Erken yaşta ilim tahsiline başlayan ve gençlik yıllarında zâhirî ilimde zirveye yükselen İmâm ŞâfiîKureyş kabilesine mensuptur.Hicrî ikinci asrın müceddidliğine layık görülen İmâm Şâfiîfıkhî görüşleriyle geniş bir Müslüman topluluğunun teveccühünü kazanmıştır. O zahirî ilminin yanı sıra manevî ilminin yüksekliğiyle de temeyyüz etmiştir. Süfyân b. ‘Uyeyne ve Fudayl b. ‘Iyad gibi tasavvufun öncü ve kurucu şahsiyetlerine mülaki olan ve onların manevî neşvelerine vâris olan İmâm ŞâfiîKur’an ve sünnet bütünlüğüne dayalı bir anlayışı benimsemiştir. İmâm Şâfiîhakkında yapılan araştırmalarda, onun manevî yaşantısına yeterince temas edilmediği daha ziyade fıkıh, hadis, kelâm ve edebiyat gibi bazı ilim dallarındaki görüş ve düşünceleri ön plana çıkarıldığı görülmektedir. Bu araştırma ise bu alanların dışında İmâm Şâfiî’nin tasavvufî yaklaşımlarına dair bir kısım hususları ele almayı amaçlamaktadır. İmâm Şâfiîsûfî şahsiyetlerin üzerinde durduğu zühd, vera‘, ibadete düşkünlük, cömertlik, ma‘rifetullah, muhabbetullah ve âhireti tercih etme gibi vasıflara fazlasıyla sahip evliyâullahın en gözde isimlerinden birisidir. O, ilme dayanmayan, dinin özünü yansıtmayan, hikmetten uzak şeklî ve yanlış tasavvuf anlayışlarını şiddetli bir şekilde eleştirmiştir. Onun din ve tasavvuf anlayışının temelinde ilim ve ibadet birlikteliği vardır. Tasavvufî manada hâl ve makamlara ait hususlarda ilk söz söyleyenlerden kabul edilen İmâm Şâfiîfütüvvet anlayışını benimsemiş, helâl lokmaya ve güzel ahlâka özel önem vermiştir.