Hayi Hak, Perdeye Yansıyan Zaman, Türk Gölge Tiyatrosu Karagözün Kökenine Dair İmgesel İzler

Abstract

Sinema, televizyon gibi kitle iletişim araçları öncesinde sosyal yaşamının önemli bir parçası olanTürk gölge oyunu, “Karagöz” olarak anılmakta ve Geleneksel Türk Tiyatrosunda önemli bir yerteşkil etmektedir. Karagöz’ün Türk toplumunda ilk olarak nerede, ne zaman ortaya çıktığı konusuyerli ve yabancı birçok araştırmacı tarafından uzun yıllar incelenmiş, bu konuda birbirini desteklerveya birbirinden farklı birçok görüş ortaya konmuştur.Görsel semboller, oluşturulduğu medeniyetler ile ilgili bilgi veren, tanınmayı, tarihlemeyi vebilinirliliği sağlayan iletişimsel araçlardır. Bu anlamda bakıldığında; Türk toplumunun ürettiğisembol, eser ve imgeler Türk gölge tiyatrosunun kaynağına yönelik fikirler verebilecek potansiyelesahiptir. Tarihsel süreç içerisinde farklı yöntem ve tekniklerle üretilen ve günümüzde birer sanat eseriolarak değerlendirilen kimi görsel semboller; imgesel özellikleriyle ve taşıdıkları izlerle Karagözoyununa dair bilgiler verebilir.Bugünkü Türk varlığını meydana getiren tüm siyasi ve toplumsal yapıların kuruluş çevrelerindekietkenlerde, göç yollarında edindikleri tecrübeler ve kültürel etkileşimleri sonucu ürettikleri sözel vegörsel sanatsal materyallerde “Karagöz’e dair izler görülebilir. Ya da biçimsel bir bağ kurulabilir.Karagöz oyunlarındaki figürlerin geçmişteki izleri görsel anlamda kimi resim, minyatür, fresk,heykel, halı-kilim vb. farklı alan ve örneklerde görülebilir. Disiplinlerarası yaklaşımla farklıalanlardaki bu materyal ve görsel semboller bir araya getirilerek değerlendirildiğinde Karagözünkökenine dair izlerin ipuçlarına rastlanılabilir.Bu izlerin gölge oyunu ve figürlerine ait birebir ilişkisi ile ilgili doğrudan bilgi, belge ya da kaynakbulunmasa da bu benzer özelliklerin çeşitli araştırmalarla ortaya konması önem teşkil eder.Araştırmada Karagöze dair bu tür görsel belgelemeler ve benzerlikler ele alınmış, yapılankarşılaştırma, değerlendirme ve yorumlarla Karagözün kaynağına ve ülkemizde Karagöz oyunlarınınhayat bulmasına yönelik tarihsel betimleme yapılmıştır.