Ömer Seyfettin Hikâyelerinde Taassup ve Batıl İnanç

Abstract

Pozitivizm ve materyalizm, Batı’nın Ortaçağ karanlığını yaşamasına sebep olan skolastik düşüncenin çözülerek, aklın bilimin ışığında yeniden gelişmesine olanak sağlayan en etkili düşünce sistemleri olur. Bilhassa pozitivizm ve pozitif bilimler 19. yüzyılın sonlarından itibaren Türk aydınının zihniyet değiştirmesinde de en etkili unsur olarak ön plana çıkar. Tanzimat’la birlikte başlayan hızlı toplumsal değişim süreci, bu dönemden itibaren birtakım ciddi toplumsal çatışmalara da sebep olur. Bu dönemde yeniliklere ve modern fikirlere zihinlerini kapatan kesim geleneksel birtakım alışkanlıklarına zaman zaman kutsallık yüklemeye başladığında, bu durum birtakım toplumsal çatışmaları ve problemleri de beraberinde getirir. Türk toplumunun dini hassasiyetlerinin farkında olan kimi çıkar odakları, halkın bu zaafını kullanarak kendilerine maddive manevi kazançlar elde etmeyi yüzyıllar boyuncu sürdürmüşlerdir. Bu doğrultuda toplumun dini bilinç kazanmalarının önündeki en büyük engeller de yine bu çıkarcı kesimler olmuştur.Pozitif fikirlerin zihniyetlerinde belirgin biçimde etkili olmaya başladığı 19. yüzyıl sonlarından itibaren, dini baskıların ve hurafelerin, toplumsal ilerleme önündeki en büyük engel olduğuna kanaat getiren Türk aydınları, toplumu bilinçlendirmek amacıyla bu dönemden itibaren ciddi bir çaba sarf ederler. Bu sebepten dolayı, taassup ve batıl inançların sebep olduğu toplumsal aksaklıklar, dönemin edebi eserlerine ciddi bir malzeme teşkil eder. Ömer Seyfettin, bu fikre öncülük eden ve hikâyelerinde taassup ve batıl inancın yol açtığı yıkımları alaylı biçimde işleyen etkili bir yazardır. Bu çalışmada Ömer Seyfettin’in taassup ve batıl inanç konusunu merkeze alarak çoğu kez alaylı biçimde eleştirdiği hikâyeleri analiz edilerek, yazarın konu hakkındaki düşünceleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.