I. Dünya Savaşı'nda Yemen'de Osmanlı-İngiliz Mücadelesi ve Mark Sykes'ın Yemen'den Gönderdiği Rapor

Abstract

Ortadoğu, hali hazırda sınırları değişmekte ve Batılı düşünürler tarafından adlandırılan bir coğrafyadır. Bu coğrafyada bugün yaşananların temelinde tarihî arka planının yattığı su götürmez bir gerçekliktir. Dolayısıyla çağdaş Ortadoğu’da yaşananları anlamlandırmanın en temel başvuru noktasını tarihsel olgular oluşturmaktadır. Yemen de Osmanlı Devleti ile Batılı devletlerarasında mücadele sahnesi olmuş, Ortadoğu’nun kadim devletlerinden birisidir. Yemen’de Türklerin varlığı daha eskilere dayandırılsa bile Yemen’in son 400 yılının Osmanlı Devleti’yle iç içe yaşandığı bilinmektedir. Özellikle de 1871 ve sonrası, bu iç içe geçmişliğin dönüm noktalarından birini oluşturmaktadır. Çünkü 1839’da hukuken Osmanlı toprağı olan Yemen’den toprak koparan İngiltere, bu coğrafyada Osmanlı Devleti ile 1914 yaptığı sınır antlaşmasıyla komşu devlet olmuştur. Nitekim I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle, Yemen’deki nüfuz mücadelesi zirve noktasına ulaşmıştır. Savaşın getirdiği dinamizmle ve yerel halkın verdiği destekle İngiltere’ye karşı başarılı kara harekâtı yapan Osmanlı-Türk birlikleri, Yemen’de İngiliz varlığını büyük tehlikeye sokmuştur. Bu tehlikeli ilerleyiş, İngiltere tarafından ciddiye alınmış ve bölgeye çok başarılı diplomatlarını göndererek alınacak tedbirleri düşünmeye başlamıştır. Mark Sykes, I. Dünya Savaşı esnasında, 1915’te Yemen’de bulunmuş ve üst makamlarına gönderdiği raporla dikkatleri Yemen çekmeyi başarmıştır. Bu çalışmada, Yemen cephesinde yaşanan gelişmeler, askerî arşiv belgeleri ve Sykes’in gönderdiği raporla birlikte ele alınacaktır.