İSLAM MEDENİYETİNİN İMKÂNI: ERKEN ABBASİ ÇAĞI KAPSAMINDA ULEMA-ÜMERA İLİŞKİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Abstract

İslam medeniyeti çağımızda buhran yaşamaktadır. Bu buhranıanlayabilmek için medeniyetimizin köklerine doğru bir yolculuk yapmakgerekir. Bu yolculuğun verimli sonuçlara ulaşmamızda kıymetli sonuçlarvereceğine inanıyoruz. Bu bağlamda teşekkül süreci olan Abbasilerin ilkçağına uzanmayı hedefledik. Çalışmamızda medeniyetlerin belirleyiciunsuru olan (b)ilim üzerinde gidilmesi gerektiği açıktır. İlmi temsiledenlerin de alimler olduğu dikkate alınırsa alim-yönetici ilişkisinin neanlam ifade ettiği de ortaya çıkar. Alimlerin yöneticilere hakikatihatırlatmaları, savunmaları çok kıymetli olduğu kadar zor ve riskliolmuştur. İslam tarihi bunun örnekleri ile doludur. Bu örneklerden biriside İmam Ebu Hanife ile Halife Ebu Cafer Mansur örneğidir. Bu örnek bizeulemanın mücadelesinin ne anlam ifade ettiğini gösterdiği gibi ulemaümera ilişkilerinin nasıl olması gerektiği konusunda da çok kıymetli birörnek sunmaktadır.Diğer bir örnek ise Ahmed b. Hanbel ile Halife Me’mun ilişkisidir.Alimlerin nasıl ideolojik amaçlarla zora sokulduğunun bir örneğidir.Yöneticilerin anlayışsız tutumları alimlerden yararlanmayı değil, onlarıkendilerine destekçi yapma idealini ortaya koymaktadır. Bu olumsuzilişki biçimi bize aynı zamanda alimlerin ne kadar kıymetli olduğunu,itibarlarının yüksek olduğunu göstermektedir. Oysa günümüzalimlerinin böylesi bir kıymeti/değeri yönetici elite hissettiremediğigörülmektedir. Bu da medeniyetimizi inşa etme sürecini zorasokmaktadır.Çalışmamızın konusuna esas teşkil eden dönem olarak ErkenAbbasi Çağı’nı almamızın nedeni ise özellikle Erken Abbasiler Çağı’nın,Müslüman milletlerin bugün sosyal, ekonomik, kültürel ve fikir hayatıbakımından sahip oldukları birikimin oluşumunda ve gelişimindeönemli bir yere sahip olmasıdır.