The Court Process of Hallac and Those Who Gave Fatwa of the Death Penalty

Abstract

Tasavvuf tarihinin önemli isimlerinden birisi olan Hallâc, fikir ve düşünceleriyle tarihîsüreç boyunca hep canlı kalmıştır. Tarihî süreçte Hallâc’ın fikir ve düşüncelerini, hâl vesözlerini destekleyip savunanlar olduğu gibi bunlara karşı çıkan, aşırı tepki gösteren vesert eleştiri yöneltenler de hep olmuştur. Bu iki yaklaşımın dışında bazıları ise kesin birgörüş belirtmeyerek sükûtu ihtiyar etmiştir. Hallâc, Abbâsî iktidarında söz ve eylemlerinden dolayı uzun süre, müteaddit olarak sorgulanmış ve mahkeme edilmiştir. Hallâc’asorguda Karâmita davetçisi olma suçlaması yöneltildiği gibi hulûl, ittihat, rubûbiyyet,Kur’ân’ı tahkîr ve şeri‘atın emirlerini tahrif gibi bazı suçlamalar da yöneltilmiştir. Nihâîmahkemede ulemânın ittifak ve icmâsıyle katline fetvâ verilmiş ve karar da o şekilde infaz edilmiştir. Abbasî halifesi Muktedir-Billâh’ın veziri Hâmid b. el-‘Abbâs’ın idam kararının alınmasında ısrarı, baskısı ve yönlendirmesi olmuştur. Hallâc’ın görüş, düşünce vesözlerinin ayrıntılı olarak irdelenmesi bu makalenin konusu değildir. Bu makale esasolarak Hallâc’ın hayatıyla beraber sorgulandığı ve mahkeme edildiği süreçleri, kendisineyöneltilen suçlamaları ve katline fetvâ veren kadı ve ulemâları konu edinmektedir.Hallâc’ın idamı konusunda ulemânın ittifak ve icmâsından bahsedilmektedir. Ulemânınittifak ve icmâsının hakikatte var olup olmadığı da bu makalede ayrıca sorgulanacaktır.