Fen bilimleri öğretiminde çevrimiçi ortamlarda biçimlendirici değerlendirme bileşenlerinin kullanılmasına yönelik bir eylem araştırması

Abstract

Bu çalışmada, öğretmenlerin biçimlendirici değerlendirme bileşenlerini kullanma durumlarının ortaya konulması ve bu bileşenlerde ortaya çıkan problemlerin giderilmesi sürecinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada öğretmenlerin biçimlendirici değerlendirme bileşenlerini kullanma durumlarını incelemek için on fen bilimleri öğretmeniyle, ikinci aşamada ise öğretmenlerin biçimlendirici değerlendirme bileşenlerine ait eksikliklerin giderilmesi sürecinde üç fen bilimleri öğretmeniyle çalışılmıştır. Bu çalışma, öğretmenlerin biçimlendirici değerlendirme uygulamalarını geliştirmeyi hedeflendiğinden işbirlikçi eylem araştırması yöntemiyle yürütülmüştür. Araştırma, işbirlikçi eylem araştırması sürecini destekleyen Stringer (2007)’in modeli göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır. Çalışmada öğretmenlerle haftalık eylem döngüleri planlanmıştır. Çalışmanın veri toplama araçları; video kaydı (ders gözlemi), öğretmen görüşmeleri, araştırmacı saha notları, ders planları, öğretmenlerle yapılan planlama ve yansıtma toplantıları ve geçerlik komitesiyle yapılan toplantılardır. Bu araştırmada veri analizi; betimsel analiz ve sürekli karşılaştırmalı analiz kullanılarak gerçekleşmiştir. Görüşme ve gözlem verileri ile ders planları her eylem döngüsü sonrası, araştırmacı tarafından oluşturulan “biçimlendirici değerlendirme sınıf içi gözlem formuna” göre analiz edilerek her bir öğretmenin dersinde biçimlendirici değerlendirme bileşenlerini kullanması durumu belirlenmeye çalışılmıştır. Geçerlik komitesiyle de ilgili veriler paylaşılarak her bir öğretmenin biçimlendirici değerlendirme bileşenlerine ait değerlendirmeler tamamlanmıştır. Araştırmanın sonucunda öğretmenlerin biçimlendirici değerlendirme bileşenlerinin gelişimlerine bakıldığında; iki öğretmenin tüm bileşenlerde uzman seviyesine geldiği ve bir öğretmenin akran değerlendirme bileşeni hariç diğer bileşenlerde uzman seviyesine geldiği görülmüştür. Çalışmadan elde edilen bulgulara dayanarak öğretmenlerin biçimlendirici değerlendirme bileşenlerinin kullanılmasına genel olarak etki eden faktörler; öğretmenlerin öğretimsel inanç ve tutumları, iş birliği ve yeterli destek, zaman, deneyim ve merkezi sınavlar, öğretmenlerin eğitim anlayışları ve öğretmenlerin çevrim içi öğrenme ortamlarını kullanma durumları olarak bulunmuştur. Çalışmanın sonucunda bulgular literatür ile tartışılmış ve sınıf içi uygulamalarda biçimlendirici değerlendirme kullanımına katkı sağlayabilmek için uygulayıcılara, öğretmenlerin biçimlendirici değerlendirme uygulamalarını geliştirmek amaçlı ise araştırmacılara çeşitli önerilerde bulunulmuştur.