Ortaokul matematik ders kitaplarının farklı temsilleri kullanım biçimlerinin araştırılması

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ortaokul matematik ders kitaplarındaki sorularda kullanılan ve soruların çözümlerinde istenen temsil türlerini belirlemek; bu temsiller arasındaki geçişleri (ilişkileri) ortaya koymak ve temsillerin dağılımlarını ortaöğretim matematik programında belirlenen öğrenme alanlarına ve sınıf seviyelerine göre analiz etmektir. Bu araştırma nitel bir araştırma olup, ortaokul matematik ders kitaplarında yer alan temsil türlerini analiz etmek için doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmada matematik ders kitapları, matematikte kullanılan sözel, cebirsel, model, tablo, grafik ve gerçek yaşam temsilleri dikkate alınarak incelenmiştir. Çalışmada MEB komisyonu tarafından hazırlanmış ortaokul ve 2015-2016 akademik yılında kullanımda olan ders kitaplarında yer alan etkinlikler, çözümü kitapta verilen sorular ve çözülecek sorular analiz edilmiştir. Verilerin kodlama sürecinde birbirinden bağımsız çalışan iki araştırmacı yer almıştır. Kodlanacak verilerin çokluğundan dolayı, fikir birliğine ulaşmak için sekizinci sınıf ders kitabında ilk üç ünitede yer alan 572 problem, iki araştırmacı tarafından ayrı ayrı kodlanmıştır. İlk kodlama sonucunda araştırmacılar güvenirlik katsayısı Miles ve Huberman (1994) formülüne göre %86,7 olarak hesaplanmıştır. Araştırmacılar bir araya gelerek uyuşmazlığa neden olan maddeler üzerinde tekrar görüşmüşler ve her bir madde üzerinde anlaşmaya varmışlardır. Kalan içerik araştırmacı tarafından kodlanmıştır. Araştırma bulgularına göre ders kitaplarında en çok kullanılan temsil türü (%53) cebirsel temsillerdir. Sözel temsiller ortaokul ders kitaplarında kullanılan temsillerin yarıya yakınını içermektedir. Model temsilleri ise üçüncü sırada yer almaktadır. Diğer taraftan ders kitaplarında yer verilen tablo, grafik ve gerçek yaşam temsillerinin ortaokul matematik ders kitaplarında düşük bir dağılıma sahip oldukları görülmektedir. Araştırma bulgularına göre temsiller arası geçiş en fazla cebirsel, sözel ve model temsiller ile cebirsel, sözel, model ve açık temsiller arasında gerçekleşmiştir. Diğer ikili eşleşmelerin oldukça düşük oranlarda kalması dikkat çekicidir. Öğrenme alanları bazında dağılıma bakıldığında, “sayılar ve işlemler” ve “cebir” öğrenme alanında en çok cebirsel temsillere yer verilmekte iken “geometri ve ölçme” öğrenme alanına ait sorular en çok model temsillerle ilişkilenmiştir. Diğer taraftan ders kitaplarında yer alan sorularda daha az dağılıma sahip olan “olasılık” ve v “veri işleme” öğrenme alanlarına ait sorularda ise sözel temsiller daha fazla tercih edilmiştir. Temsillerin sınıflara göre dağılımına ait bulgular, cebirsel, sözel ve model temsillere, ortaokulun her kademesindeki ders kitaplarında daha fazla yer verildiğini, tablo, grafik ve gerçek yaşam temsillerinin ise her sınıf seviyesinde düşük oranlarda yer aldığını göstermektedir.