19. YÜZYILDA ÇARLIK RUSYA’SININ TÜRKİSTAN COĞRAFYASINDA EĞİTİM VE KÜLTÜR POLİTİKALARI

Abstract

Altın Orda Devleti’nin siyasi varlığı sonlandıktan sonra bölgede etkin bir güç olarak ortaya çıkan Çarlık Rusya’sı, XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türkistan coğrafyasında yayılmacı politikalar izlemiştir. Çarlık Rusya’sının yayılma politikası XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar sürmüştür. Çarlık Rusya’sının, büyük bir coğrafyayı teşkil eden Türkistan’a yayılması tek bir hükümdarın döneminde ya da tek bir askeri sefer ile gerçekleştirmemiştir. Bu uzun süreç neticesinde Türkistan’da hâkimiyet kuran Çarlık Rusya’sı bu coğrafyadaki egemenliğini sadece askeri kuvvet ile sağlayamayacağını anlamış ve Türkistan’da eğitim ve kültür politikaları geliştirmiştir. Türkistan hanlıkları ise kendi aralarındaki çekişmelerden dolayı Rus yayılmasına karşı koyamamışlardır. Türkistan’da yaşayan Türk nüfusu arasında bir birlik olmadığından dolayı Rus yayılmasının önü açılmıştır. Türk toprakları Rus egemenliğine geçtikten sonra Çarlık Rusya’nın uyguladığı misyonerlik faaliyetlerine ve Ruslaştırma siyasetine açık hale gelmiştir. Bu çalışma ile Çarlık Rusya’sının, Türkistan coğrafyasındaki Ruslaştırma siyaseti doğrultusunda, eğitim ve kültür alanındaki uygulamaları ortaya koyulmuştur. Bu bağlamda Rusya’nın yürüttüğü siyasetin Türkistanlılar üzerindeki etkilerinin ne boyuta ulaştığı ve Türkistanlıların sosyal ve kültürel yaşamlarına sirayeti konu edinilmiştir.