Öğretmen, öğretmen adayı ve öğrencilerin evrensel fen okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi: Kastamonu ili örneği

Abstract

Bu araştırmanın amacı, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Kastamonu il merkezindeki devlet ortaokullarında görev yapan fen bilimleri öğretmenlerinin, Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Programında öğrenim gören üçüncü ve dördüncü sınıf öğretmen adaylarının ve Kastamonu il merkezindeki ortaokullarda öğrenim gören altıncı, yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin evrensel fen okuryazarlık düzeylerini belirlemek ve bu düzeyin bazı değişkenlere (eğitim durumu, kıdem yılı, cinsiyet, anne-baba eğitim seviyeleri gibi…) göre değişip değişmediğini tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda, rastgele seçilen 109 fen bilimleri öğretmenine, 142 fen bilgisi öğretmen adayına ve 1674 ortaokul öğrencisine Evrensel Fen Okuryazarlık Ölçeği (EFOYÖ) uygulanmıştır. Nicel araştırma deseninin kullanıldığı bu araştırma tarama modelindedir. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde SPSS paket programından yararlanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda, fen bilimleri öğretmenlerinin evrensel fen okuryazarlık düzeyinin “en yüksek”, fen bilgisi öğretmen adaylarının ve öğrencilerin ise evrensel fen okuryazarlık düzeylerinin “yüksek” olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca evrensel fen okuryazarlık puanlarına, öğretmenlerin eğitim durumlarının, kıdem yıllarının ve cinsiyet değişkeninin etki etmediği, öğretmen adaylarında da öğretmenlerde olduğu gibi cinsiyet değişkenin etkili olmadığı, ancak ortaokul öğrencilerinde cinsiyet değişkeninin etkili olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında, öğretmen adaylarının evrensel fen okuryazarlık puanlarında anne ve baba eğitim seviyelerinin etkili olmadığı ancak öğrencilerde bu değişkenin etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın diğer bir sonucu olarak, öğretmen adaylarının mezun oldukları lise türü ve eğitimlerini tamamladıkları çevrenin evrensel fen okuryazarlık puanlarına etkisinin olmadığı, öğrencilerin sınıf seviyelerinin etkili olduğu görülmüştür. Evrensel fen okuryazarlık düzeyini artırmak için okul öncesinden üniversiteye kadar her aşamada feni öğrencilere sevdirmek, konuları günlük yaşantıyla ilişkilendirerek anlatmak ve gerektiğinde deneylerle desteklemek önemlidir.