Tarihten günümüze hac kavramı: benzerlikler ve farklılıklar

Abstract

İnsanlık tarihinden günümüze kadar inanç kavramı farklılıklar göstererek ilerlemiştir. Bu çalışmada inan sistemleri çok tanrılı inanç sistemleri, tek tanrılı inanç sistemleri ve diğer inanç sistemleri olarak üçe ayrılmıştır. Çok tanrılı inanç sistemleri başlığı altında Sümerler, Akadlar, Asurlar, Babiller, Eski Mısır, Hititler, Frigyalılar, Urartular, Harraniler, Eski Yunanlılar, Eski Romalılar, Keltler, İskandinavlılar, Aztekler, Mayalar, İnkalar ve Kızılderililer. Tek tanrılı inanç sistemleri başlığı altında Yahudilik, Hrıstiyanlık ve Müslümanlık. Son olarak diğer inanç sistemleri başlığı altında Hinduizm, Budizm, Caynizm, Shizm, Konfüçyanizm, Taoizm, Şintoizm, Tibet Budizm’i (Lamanizm), Zerdüştlük ve Sabiilik dinleri incelenmiştir. Toplamda 30 farklı toplumun dini ritüelleri ve hac kavramı araştırılmıştır. Bu çalışma iki amaçtan oluşmaktadır. Çalışmanın birinci amacı, inanç sistemlerinde yer alan hac kavramının benzerlik ve farklılıklarını tespit etmektir. İkinci amacı ise inanç sistemleri alanında ulusal yazında yapılan çalışmaları sistematik bir literatür taramasıyla incelemektir. Bu amaçlar doğrultusunda öncelikle ulusal alan yazın taranarak özetinde ve anahtar kelimelerinde dini ritüeller, hac, adak ve kurban kavramları geçen 75 çalışmanın içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Ardından bu çalışmalar araştırmaya dâhil edilerek bibliyometrik analize tabi tutulmuştur. Elde edilen tam metinler MAXQDA analiz programına aktarılarak kodlamalar gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda inanç sistemlerindeki hac kavramında adak ve kurbanda en çok benzerlik görülürken, en farklı kavramın oruç olduğu görülmüştür. Ayrıca bibliyometrik bulgular sonucunda çalışma türünün en fazla tez, yayın yılının en çok 2020 yılı en fazla yayıncı kuruluşun Ankara Üniversitesi, en fazla yayın yapan dergilerin “Archivum Anatolicum Anadolu Arşivleri” ve “Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergi”leri ve en fazla kitap yayını yapan yayın evinin “Kabalcı Yayınevi” olduğu tespit edilmiştir.