Biyografi türüne kuramsal bir yaklaşım ve Türk edebiyatında biyografi

Abstract

Bir insanın hayatını anlatılaştırarak başkalarına sözlü veya yazılı olarak ulaştırma edimi, insanlık tarihinin çok eski dönemlerine kadar uzansa da biyografinin bağımsız bir edebî tür olarak ortaya çıkması modern dönemde gerçekleşir. Buna bağlı olarak biyografi teorisi üzerine yapılan ilk sistemli çalışmalar XVIII. yüzyılda ortaya çıkar. Başlangıçta biyografi yazarları tarafından kaleme alınan ve daha çok popüler nitelik taşıyan teorik metinler zamanla akademisyenlerin de sürece dâhil olmasıyla daha sistemli bir şekilde yazılır ve diğer edebî türlerle mukayese edildiğinde oldukça zayıf olsa da Batı literatüründe hatırı sayılır bir kuramsal birikim oluşur. Türk edebiyatında geleneksel anlamda köklü bir biyografi anlayışı olmasına ve Tanzimat’tan sonra Batılı anlamda biyografi anlayışı gelişerek yaygınlık kazanmasına rağmen türün teorik meseleleri üzerinde fazla durulmamıştır. Bu çalışma, bu alandaki eksiklik göz önünde bulundurularak Batı’daki teorik çalışmaların ortaya konması ve söz konusu kuramsal zeminin Türk edebiyatındaki biyografi yazıcılığı ile ilişkilendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümü olan “Birinci Bölüm”de çalışmanın amacı, yöntemi ve sınırlılıkları açıklandıktan sonra “İkinci Bölüm”de biyografi türünün felsefi arka planı ele alınmış, “Üçüncü Bölüm”de türün tanımı ve dünyadaki tarihî gelişimi üzerinde durulmuş, “Dördüncü Bölüm”de Batı’daki çalışmalardan hareketle biyografi teorisi ele alınmıştır. Bu bölümde Samuel Johnson, Sidney Lee, Wilhelm Dilthey, Sigmund Freud, Wirginia Woolf, Lytton Strachey, Park Honan, Leon Edel, Michael Benton gibi önemli teorisyenlerin biyografi üzerine yaptıkları çalışmalar açıklanmıştır. Çalışmanın “Beşinci Bölümü”nde ise Türk edebiyatında biyografinin tarihî gelişimi ele alınmış ve Türkçe biyografi literatürü, Batı’daki teorik çalışmalarla da ilişkilendirilerek değerlendirilmeye çalışılmıştır.