Yeşil becerilerin ortaokul öğrencilerine kazandırılmasında okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin etkisi

Abstract

Dünyada yaşanan iklim değişikliği ve insan kaynaklı faaliyetler küresel ölçekte çevre sorunlarına neden olmaktadır. Çevre sorunlarının üstesinden gelebilmek için devletler, uluslararası kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum örgütleri birçok eylemde bulunmaktadır. Bu bağlamda günümüzde yaşanan çevre sorunlarının artarak devam etmesiyle yeşil beceriler önem kazanmıştır. Yeşil beceriler, çevre sorunlarını tespit etmek ve yönetmek için gerekli olan bilgi, beceri ve yetkinlikleri ifade etmektedir. Bu araştırma, sosyal bilgiler dersi kapsamında okul dışı öğrenme ortamlarında gerçekleştirilen etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin yeşil becerilere ilişkin bilgi, farkındalık ve bilişsel yapıları üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında canlılara saygı (doğaya saygı ve hayvanlara saygı), geri dönüşüm, temiz enerji ve bilinçli tüketici temaları etrafında tasarlanan yeşil becerilerin öğretim içeriği okul dışı öğrenme ortamlarından yararlanılarak öğrencilere sunulmuştur. Karma araştırma yöntemlerinden iç içe geçmiş desen kullanılarak araştırmanın nicel kısmında öntest-sontest tek grup deneysel desen; nitel kısmında ise fenomenoloji kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim öğretim yılında Tokat il merkezindeki üç farklı ortaokulun 7. sınıflarında öğrenim gören 32 öğrenci oluşturmuştur. Nicel verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen yeşil beceriler akademik başarı testi, yeşil beceriler farkındalık ölçeği ve kelime ilişkilendirme testi kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanmasında ise yansıtıcı günlükler ve yeşil beceriler yarı yapılandırılmış görüşme formundan yararlanılmıştır. Araştırmada elde edilen nicel verilerin analizinde parametrik testlerden t-testi; nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları, okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin öğrencilerin yeşil becerilere ilişkin bilgi ve farkındalıklarını önemli ölçüde artırdığını ve bilişsel yapılarının gelişimini desteklediğini ortaya koymuştur. Öğrencilerin insan-doğa ilişkisine dair daha derin bir anlayış geliştirdikleri, çevre sorunlarına çözümler ürettikleri ve bu sorunlara karşı sorumluluk almaya istekli oldukları görülmüştür. Sonuçlar, okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin ortaokul öğrencileri arasında yeşil beceriler gibi çevre yanlısı davranışları teşvik etmek için etkili bir yaklaşım olduğunu göstermektedir.